Sâffât Sûresi 138. Ayet
وَبِالَّيْلِۜ اَفَلَا تَعْقِلُونَ۟ 
Lût’un ülkesi Araplar’ın kuzeye doğru ticaret yolculuğu
yaptıkları güzergâhta olduğu için bu kavme ait kalıntıları görmeleri ve bunlardan ibret almaları gerektiğine işaret edilmektedir (bk. Hicr 15/78).
“Yaşlı kadın”, Lût’a iman etmeyen eşidir (bk. Tahrîm 66/10).
Kur'an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 551
وَبِالَّيْلِۜ اَفَلَا تَعْقِلُونَ۟
بِالَّيْلِ car mecruru atıf harfi وَ ‘la önceki ayete matuf olup, مُصْبِح۪ينَ ‘ye mütealliktir.
Hemze istifham harfidir. لَا تَعْقِلُونَ cümlesi atıf harfi فَ ile mukadder söze matuftur. Takdiri, أتغفلون عن ذلك (Bundan gafil misiniz?) şeklindedir.
لَا nefy harfi olup olumsuzluk manasındadır. تَعْقِلُونَ fiili نَ ‘un sübutuyla merfû muzari fiildir. Zamir olan çoğul و ‘ı fail olarak mahallen merfûdur.وَبِالَّيْلِۜ اَفَلَا تَعْقِلُونَ۟
بِالَّيْلِۜ car mecruru مُصْبِح۪ينَۙ ’ye matuf olan mazuf hale mütealliktir.
اَفَلَا تَعْقِلُونَ۟ cümlesi, takdiri …أتغفلون عن ذلك (Bundan gafil misiniz?) olan, mukadder istînâfa matuftur. İstifham üslubunda talebî inşâî isnaddır.
Menfî muzari fiil sıygasında gelerek hudûs, teceddüt ve istimrar ifade etmiştir. Hemze, inkâri istifham harfidir.
Cümle istifham üslubunda gelmiş olmasına rağmen tahkir manasında olduğu için mecaz-ı mürsel mürekkebdir. İstifhamda tecâhül-i ârif sanatı vardır.
Bilinen nefy üslubu yerine istifhamın tercih edilme sebebi; istifhamda muhatabın aklını uyarmak, harekete geçirmek ve düşünmeye teşvik manası olmasıdır. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi)
Ayetin bu son cümlesi, bir çok ayette tekrarlanmıştır. Böyle tekrarlar, kelamdaki cüzleri birbirine bağlar, aralarında bir ilişki kurar ve dokuyu bütünleştirir. Bunlar çok tekrarlanır ki iman ve yakîn sabitleşsin. Eğer murad sadece bilmek olsaydı, bir kere söylenmesi yeterli olurdu.
Tekrarlanan cümlelerin manasının nefiste yerleşmesi arzu edilir, hatta zatın bir cüzü haline gelinceye kadar tekid edilir. (Muhammed Ebu Musa, Hâ-Mîm Sureleri Belâğî Tefsiri, Ahkaf/28, C. 7, S. 314)
مُصْبِح۪ينَۙ - بِالَّيْلِ kelimeleri arasında tıbâk-ı îcab sanatı ve tağlib vardır.
Ve geceleyin de... Yani sabah akşam, her zaman uğrar geçersiniz. Burada sadece sabah akşam değil, günün yirmi dört saati kastedilmektedir. (Ruhu’l Beyan)
