Asera  عسر : عُسْرٌ  kolaylık, kolay olmak ya da o hale gelmek anlamındaki يُسْرٌ sözcüğünün zıddıdır. Zorluk, zor olmak ya da o hale gelmek manasına gelir.

عُسْرَة mal bulmanın zorluğu/darlık demektir.

Tefâul babındaki تَعاسَرَ formu halk işi zorlaştırıp dara düşürmenin peşine düştü anlamında kullanılır. Son olarak يَوْمٌ عَسِيرٌ  işin güçleştiği gündür. (Müfredat)

Kuran’ı Kerim’de türevleriyle birlikte 12 ayette geçmiştir. (Mucemul Müfehres)  Türkçede kullanılan bir türevi bulunmamakla birlikte Kuran-ı Kerim'de 10'dan fazla geçmesi sebebiyle kitabın Arapça kelimeler sözlüğü bölümüne alınmıştır.(Kuranı Anlayarak Okuma Rehberi) 

قَالَ لَا تُؤَاخِذْن۪ي بِمَا نَس۪يتُ وَلَا تُرْهِقْن۪ي مِنْ اَمْر۪ي عُسْراً

Fiil cümlesidir. قَالَ  fetha üzere mebni mazi fiildir. Faili müstetir olup takdiri هو ‘dir.

Mekulü’l-kavli,  لَا تُؤَاخِذْن۪ي ‘dir.  قَالَ  fiilinin mef’ûlun bihi olarak mahallen mansubdur.

لَا  nehiy harfi olup olumsuz emir manasındadır. 

تُؤَاخِذْن۪ي  meczum muzari fiildir. Faili müstetir olup takdiri  انت ‘dir. Sonundaki  نِ  vikayedir. Mütekellim zamiri  ي  mef’ûlun bih olarak mahallen mansubdur.

مَا  müşterek ism-i mevsûlü,  بِ  harf-i ceri ile birlikte  تُؤَاخِذْن۪ي  fiiline müteallıktır. İsm-i mevsûlun sılası  نَس۪يتُ ‘dir. Îrabdan mahalli yoktur. نَس۪يتُ  mebni mazi fiildir. Muttasıl zamir  تُ  fail olarak mahallen merfûdur.

وَلَا تُرْهِقْن۪ي  cümlesi atıf harfi  وَ ‘la makabline matuftur. لَا  nehiy harfi olup olumsuz emir manasındadır.  تُرْهِقْن۪ي  meczum muzari fiildir. Faili müstetir olup takdiri  انت ‘ dir. Sonundaki  نِ  vikayedir. Mütekellim zamiri  ي  mef’ûlun bih olarak mahallen mansubdur.

مِنْ اَمْر۪ي  car mecruru  failin mahzuf haline müteallıktır. Takdiri;  ضائقا من أمري (Yaptığım işten rahatsız olarak) şeklindedir. Mütekellim zamiri  ي  mef’ûlun bih olarak mahallen mansubdur.

عُسْراً  ikinci mef’ûlun bih olup fetha ile mansubdur.

تُؤَاخِذْن۪ي  sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. Mufâale babındandır. babındadır. Sülâsîsi  أخذ ’dir.   

Mufâale babı fiile, müşareket (ortaklık), bir işi peşpeşe yapmak, teksir (çokluk, bir işi çok yapmak) gibi anlamlar katar.

قَالَ لَا تُؤَاخِذْن۪ي بِمَا نَس۪يتُ وَلَا تُرْهِقْن۪ي مِنْ اَمْر۪ي عُسْراً

Ayet beyanî istînâfi olarak fasılla gelmiştir. Fasıl sebebi şibh-i kemâl-i ittisâldir. 

Müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.

قَالَ  fiilinin Hz. Musa'nın, Hızır’a a(s) verdiği cevaptan oluşan mekulü’l-kavli  لَا تُؤَاخِذْن۪ي بِمَا نَس۪يتُ , nehiy üslubunda, talebî inşâî isnaddır.

Yine nehiy üslubunda gelerek makabline atfedilen  وَلَا تُرْهِقْن۪ي مِنْ اَمْر۪ي عُسْراً  cümlesinin atıf sebebi hükümde ortaklıktır.

Mef’ûl olan  عُسْراً ’daki tenvin, kıllet ve nev ifade eder. Nefy siyakında nekre, umuma işarettir.

لَا تُؤَاخِذْن۪ي  fiilinin iki manası vardır. İlk akla gelen mana nefy harfiyle birlikte “kızma!” manası iken, ikinci manası “özür dilerim, beni mazur gör” manasıdır. Bedii sanatlardan olan tevriyeye güzel bir örnektir. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kuran Işığında Belagat Dersleri Beyân İlmi)

Musa (as) [Şu işimde bana güçlük yükleme] demiştir. Arapça'da bir şey bir şeyi sarıp bürüdüğünde,  رهِقهُ ; birisine bir güçlük, meşakkat yüklediği zaman da o kimse için  إرهاقه اياه  denir. Buna göre mana, Bana güçlük yükleme işimi zorlaştırma şeklinde olur. Bu iş de Hz. Musa'nın Hızır'a tâbi olmasıdır. Yani, "Bana, sana tâbi olmamı güçleştirme. Onu bana, göz yummak ve münakaşayı bırakmak suretiyle kolaylaştır" demektir. (Fahreddin er-Râzî)

"Unuttuğum şeyden dolayı bana çıkışma... dedi" ayetinin anlamına dair iki görüş vardır. Birincisine göre İbn Abbâs'tan şöyle dediği rivayet edilmiştir; Bu tariz (üstü kapalı) ifadelerdendir. Diğer görüşe göre; o unuttu ve bundan dolayı da özür diledi. Bu ifadede unutmanın sorumlu tutulmayı gerektirmediğine, unutanın tekliften sorumlu olmadığına, talâk ve daha başka hükümlerin unutmaya taalluk etmediğine delil vardır. Buna dair açıklamalar önceden geçmiştir. Eğer ikincisinde de unutsaydı yine özür dileyecekti. (Kurtubî)