وَنَزَعَ يَدَهُ فَاِذَا هِيَ بَيْضَٓاءُ لِلنَّاظِر۪ينَ۟
وَنَزَعَ يَدَهُ فَاِذَا هِيَ بَيْضَٓاءُ لِلنَّاظِر۪ينَ۟
Ayet atıf harfi وَ ile makabline matuftur. Fiil cümlesidir.
نَزَعَ fetha üzere mebni mazi fiildir. Faili müstetir olup takdiri هو ‘dir.
يَدَهُ mef’ûlun bih olup fetha ile mansubdur. Muttasıl zamir هُ muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur.
فَ atıf harfidir. اِذَا mufacee harfidir. اِذَا isim cümlesinin önüne geldiğinde ‘birdenbire, ansızın’ manasında mufacee harfi olur.
Munfasıl zamir هِيَ mübteda olarak mahallen merfûdur. بَيْضَٓاءُ mübtedanın haberi olarak lafzen merfûdur.
بَيْضَٓاءُ kelimesi sonunda zaid yani kelimenin kök harflerinden olmayan elif-i memdude olan isimlerden olduğu için gayri munsariftir.
Gayri munsarif isimler: Kesra (esre) ve tenvini alamayan isimlerdir. Gayri munsarif isimler esre yerine fetha alırlar. Yani bu isimler ref halinde damme, nasb halinde fetha, cer halinde yine fetha alırlar.
Gayri munsarife “memnu’un mine’s-sarf (اَلْمَمْنُوعُ مِنَ الصَّرفِ)” da denir. Arapçada kullanılmakla birlikte arapça kökenli olmayan alem (özel) isimler (Yer, ülke, kişi adları vb. gibi isimler) de gayri munsariftir.(Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)
لِلنَّاظِر۪ينَ car mecruru, mahzuf ikinci habere müteallik olup cer alameti ي ‘dir. Takdiri هي ‘dir. Cemi müzekker salim kelimeler harfle îrablanır.
نَّاظِر۪ينَ kelimesi, sülâsi mücerredi نظر olan fiilin ism-i failidir.
İsm-i fail; eylemi yapan ve gerçekleştiren demektir. Geçici olarak o sıfatı yüklenen isimdir. İsm-i fail; hem varlığa (zata) hem de onun sıfatına delalet eden kelimelerdir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)
وَنَزَعَ يَدَهُ فَاِذَا هِيَ بَيْضَٓاءُ لِلنَّاظِر۪ينَ۟
Ayet وَ atıf harfiyle önceki ayetteki اَلْقٰى fiiline atfedilmiştir. Atıf sebebi hükümde ortaklıktır. وَنَزَعَ يَدَهُ cümlesi, müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.
Makabline takip anlamı ihtiva eden فَ ile atfedilen isim cümlesi اِذَا هِيَ بَيْضَٓاءُ لِلنَّاظِر۪ينَ۟ sübut ve istimrar ifade eden isim cümlesi, faide-i haber ibtidaî kelamdır.
Cümleye dahil olan اِذَا , müfacee harfidir. Aniden olan beklenmedik durumları ifade eder. Özellikle فَ ile birlikte kullanıldığı zaman, ‘ansızın, bir de bakarsın ki hayret verici bir durum’ anlamı verir.
Müfacee harfi اِذَا , elinin renginin hızla değiştiğini işaret eder. (Âşûr)
İsim cümleleri sübut ifade eder. İsim cümlelerinin asıl kuruluş sebebi; müsnedin, müsnedün ileyh için sabit olduğunu ifade etmektir. İsim cümlesinin haberi müfred ya da isim cümlesi olursa, asıl konulduğu mana olan sübutu veya bazı karinelerle istimrarı (devamlılığı) ifade eder. İstimrar ifadesi daha çok medh ve zem durumlarında olur. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur’an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi)
لِلنَّاظِر۪ينَ۟ (Bakanlar için) ifadesi, Musa’nın elindeki beyazlığın, bakma ile gözetlemenin birlikte gerçekleştiği bir şey olduğuna delildir; çünkü nura benzer bir beyazlık idi.
(Keşşâf)
لِلنَّاظِر۪ينَ۟ kelimesinin marife olarak gelmesi örfi istiğrak olmasındandır. Yani mana olarak; o mecliste olup da bu durumu müşahede eden herkes kastedilir. Bu ise ayette zikredilen hadisede Musa (as)’ın elinin beyazlığının ten rengi beyazlığından veya alaca hastalığındaki kişinin teninin beyazlığından çok farklı bir beyaz olduğunun açık ve belirgin olduğunu ifade etmektedir. (Âşûr)