Âhiretin inkârı ve inkârcıların çeşitli oyunları son peygamberin muhataplarına özgü değildir; bütün peygamberler bu inkârla karşılaşmış, her şeye rağmen görevlerini yapmış, ilâhî adalet ve irade yerini bulmuştur. Şu halde son mesajın tebliğcisi de gördüğü tepkilere fazla üzülmemeli, canını sıkmamalıdır. Kur’an’ın ve Hz. Peygamber’in uyarılarına rağmen müşrikler âhiret hayatını inkâr etmekle yetinmeyip alaylı ifadelerle o hayatın ne zaman geleceğini sormaktadırlar. 72. âyette Hz. Peygamber’in bu soruya nasıl cevap vermesi gerektiği bildiriliyor. Genellikle müfessirler bu âyette müşriklerin tepesine inmek üzere olduğu bildirilen azabı Bedir Savaşı’nda başlarına gelen ölüm ve esaret olarak yorumlamışlardır (Râzî, XXIV, 214; Şevkânî, IV, 145).

وَلَا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَلَا تَكُنْ ف۪ي ضَيْقٍ مِمَّا يَمْكُرُونَ

وَ  atıf harfidir.  لَا  nehiy harfi olup olumsuz emir manasındadır.

تَحْزَنْ  meczum muzari fiildir. Faili müstetir olup takdiri  أنت ‘dir.  عَلَيْهِمْ  car mecruru  تَحْزَنْ  fiiline mütealliktir.  لَا تَكُنْ  atıf harfi  وَ ‘la  لَا تَحْزَنْ ‘e matuftur.

لَا  nehiy harfi olup olumsuz emir manasındadır.  تَكُنْ  nakıs meczum muzari fiildir. İsim cümlesinin önüne geldiğinde, ismini ref haberini nasb eder.  تَكُنْ ‘ün ismi müstetir olup takdiri  أنت ‘dir.

ف۪ي ضَيْقٍ  car mecruru  تَكُنْ ‘ün mahzuf haberine mütealliktir.  مَّا  ve masdar-ı müevvel  مِنْ  harf-i ceriyle  ضَيْقٍ ‘a mütealliktir. 

يَمْكُرُونَ  fiili  نَ ‘un sübutuyla merfû muzari fiildir. Zamir olan çoğul و ‘ı fail olarak mahallen merfûdur.

وَلَا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَلَا تَكُنْ ف۪ي ضَيْقٍ مِمَّا يَمْكُرُونَ

Ayet, Allah Teâlâ’nın Peygamber Efendimize hitabıdır. Cümle önceki ayetteki … قُلْ  cümlesine, atıf harfi وَ ‘la atfedilmiştir. Nehiy üslubunda talebî inşâî isnaddır.

Atıf sebebi, hükümde ortaklıktır. İki ayet arasında inşâî olmak bakımından mutabakat da vardır.

Yine  وَلَا تَكُنْ ف۪ي ضَيْقٍ  cümlesi, atıf harfi  وَ ’la önceki ayetteki … قُلْ  cümlesine atfedilmiştir. Atıf sebebi, hükümde ortaklıktır.

كَانَ ’nin dahil olduğu isim cümlesi, nehiy üslubunda talebî inşâî isnaddır.

Bu cümlede îcâz-ı hazif sanatı vardır.  ف۪ي ضَيْقٍ  car mecruru,  كَانَ ’nin mahzuf haberine mütealliktir.

مَا كَان ’li olumsuz sıygalar gerçekleşmesi aklen caiz olmayan umumi olumsuzluk için kullanılır. (Sâbûnî, Tefsir 3/79)

Mecrur mahaldeki  مَا  müşterek ism-i mevsûlu  مِنْ  harf-i ceriyle birlikte  ضَيْقٍ ‘a mütealliktir. Müspet muzari fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelam olan sıla cümlesi  تَعْمَلُونَ , tecessüm ve teceddüt ifade eder.

Muzari fiilin geldiği hallerde çoğunlukla bu gaye mevcuttur. Muzari fiilin kullanımıyla sahne muhatabın gözünde sanki o anda canlanır. Bu da insanı etkiler. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi)

Cenab-ı Hak bu cümlede, onların inkârları sebebiyle Hz. Peygamber‘in üzülmemesini ve onlardan gelecek şeylerden korkmamasını aynı anda zikretmiştir. Bu da adeta, onlara karşı kendisine yardım edeceğini tekeffül etme gibi olmuştur. (Fahreddin er-Râzî)