فَتَوَلَّ عَنْهُمْ حَتّٰى ح۪ينٍۙ
Resûlullah’tan, inkârcıların inatçı, kaba davranışlarına, davetini şuursuzca reddetmelerine karşı sabırlı olması, bir süreye kadar onları kendi halleriyle baş başa bırakması istenmektedir. Bu “bir süre” hakkında “onlar ölünceye kadar, Bedir zaferine kadar, kıyamete kadar” gibi farklı açıklamalar yapılmışsa da (Taberî, XXIII, 115; İbn Atıyye, IV, 490) bunu belli bir zaman olarak görmeyip burada putperestlerin sapkınlık ve azgınlığının ilânihaye sürüp gitmeyeceğine, –önceki âyetlerde de belirtildiği üzere– sonlarının yakın olduğuna, günün birinde mutlaka putperestliğin sonunun geleceğine bir ima yapıldığı şeklinde düşünmek daha isabetli olur. “Hallerini gör onların; ileride kendileri de görecekler!” meâlindeki 175. âyet de inkârcılara yönelik olarak ileride başlarına yenilgi, ölüm, esirlik gibi nice hallerin geleceği şeklinde bir uyarı ve tehdit anlamı taşımakta; o zaman müminlerin sevineceğine, münkirlerin üzüleceğine işaret edilmektedir (Râzî, aynı yer; İbn Âşûr, XXIII, 196).
Kur'an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 561
فَتَوَلَّ عَنْهُمْ حَتّٰى ح۪ينٍۙ
فَ mukadder şartın cevabının başına gelen rabıta veya fasiha harfidir. Takdiri, إن كان النصر لجندنا (Zafer askerlerimiz içinse) şeklindedir.
تَوَلَّ illet harfin hazfıyle mebni emir fiildir. Faili müstetir olup takdiri أنت ‘dir. عَنْهُمْ car mecruru تَوَلَّ fiiline mütealliktir.
حَتّٰى gaye bildiren cer harfidir. حَتّٰٓى edatı üç şekilde kullanılabilir: Harf-i cer olarak, başlangıç edatı olarak ve atıf edatı olarak. Burada ibtida (başlangıç) edatı olarak kullanılmıştır. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)
حَتّٰى ح۪ينٍ car mecruru تَوَلَّ fiiline mütealliktir.
تَوَلَّ fiili sülâsî mücerrede iki harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. تَفَعَّلَ babındadır. Sülâsîsi ولى ’dir.
Bu bab fiile mutavaat, tekellüf, ittihaz, sayruret, tecennüp (sakınma) ve talep anlamları katar.فَتَوَلَّ عَنْهُمْ حَتّٰى ح۪ينٍۙ
Rabıta harfinin dahil olduğu فَتَوَلَّ عَنْهُمْ حَتّٰى ح۪ينٍ cümlesi, emir üslubunda talebî inşaî isnaddır. Takdiri, إن كان النصر لجندنا (Zafer askerlerimiz içinse) olan şartın cevabıdır. Şart cümlesinin hazfi îcâzı hazif sanatıdır.
Bu takdire göre mahzuf şart ve mezkûr cevap cümlelerinden müteşekkil terkip, şart üslubunda talebî inşâî isnaddır.
Bilinen ve tahmini kolay olan hususları zikrederek ibareyi uzatmamak, dikkati asıl önemli yere yönlendirmek, karineye dayanarak terk edilen şeyleri muhatabın düşünce ve hayal gücüne bırakarak anlam zenginliği kazanmak gibi sebeplerle hazfe başvurulur. (TDV İslam Ansiklopedisi Îcâz Bah.)
[Sen, bir müddet onlardan yüz çevir, geri dur.] ifadesi Peygamber Efendimize destek ve teselli anlamı taşımaktadır. Bu ifadede idmâc sanatı vardır.
ح۪ينٍۙ ‘deki nekrelik tahkir ifade eder. (Âşûr)
‘’Artık bir vakte kadar onlardan yüz çevir.’’ Katâde, ölünceye kadar; ez-Zeccâc, kendilerine tanınmış süreye kadar; İbn Abbâs, Bedir'de öldürülecekleri vakte kadar diye açıklamıştır. Mekke fethi vaktine kadar da söylenmiştir. Ayet-i kerimenin savaşı emreden ayeti ile nesholduğu da söylenmiştir. (Kurtubî)