Kalem Sûresi 25. Ayet

وَغَدَوْا عَلٰى حَرْدٍ قَادِر۪ينَ  ...

(Yoksullara yardım etmeğe) güçleri yettiği hâlde (böyle söyleyerek) erkenden yola çıktılar.
 
Sıra Kelime Anlamı Kökü
1 وَغَدَوْا ve erkenden gittiler غ د و
2 عَلَىٰ
3 حَرْدٍ engellemeye ح ر د
4 قَادِرِينَ güçleri yettiği halde ق د ر
 

وَغَدَوْا عَلٰى حَرْدٍ قَادِر۪ينَ


Fiil cümlesidir.  وَ  atıf harfidir.  غَدَوْا  fiili iki sakin harfin birleşmesi dolayısıyla hazfedilmiş elif üzerine mukadder fetha üzere mebni mazi fiildir.  غَدَوْا ’in ismi, cemi müzekker olan و  muttasıl zamirdir, mahallen merfûdur.  عَلٰى حَرْدٍ car mecruru  قَادِر۪ينَ ‘ye mütealliktir.  قَادِر۪ينَ  kelimesi nakıs fiil  غَدَوْا ‘in haberi olup nasb alameti  ي ‘dir. Cemi müzekker salim  kelimeler harfle îrablanır.

قَادِر۪ينَ  kelimesi, sülasi mücerredi  قدر  olan fiilin ism-i failidir.

İsm-i fail; eylemi yapan ve gerçekleştiren demektir. Geçici olarak o sıfatı yüklenen isimdir. İsm-i fail; hem varlığa (zata) hem de onun sıfatına delalet eden kelimelerdir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

 

وَغَدَوْا عَلٰى حَرْدٍ قَادِر۪ينَ


وَ , haliye, cümle 23. Ayetteki  يتخافتون  fiilinin failinden haldir. Nakıs fiil  غَدَوْا ’in dahil olduğu isim cümlesi faide-i haber ibtidaî kelamdır.  قَادِر۪ينَ , nakıs fiil  غَدَوْا ’in haberidir.

Cümlede takdim-tehir sanatı vardır. Bütün mamullerin cümledeki yeri, aslında amilinden sonra gelmesidir. Car mecrur  عَلٰى حَرْدٍ , ihtimam için haber olan  قَادِر۪ينَ ‘ye takdim edilmiştir.

Ayette  غَدَوْا  fiilinin tam fiil kabul edilerek,  قَادِر۪ينَ ‘nin, fiilin failinden hal,  عَلٰى حَرْدٍ  car mecrurunun  قَادِر۪ينَ ‘ye müteallik olması da caizdir. 

Onlar yoksulların mahrum kalmalarını istedikleri için, hemen kendileri mahrumiyet ve yoksulluğa mahkum oldular. Yahut onlar, bahçelerinden hayır ve bereket görebilecek durumda iken, hayır ve bereketinden mahrum duruma düştüler. Yahut onlar, ancak birbirlerine kızabilecek duruma düştüler. Nitekim bundan sonra gelecek bir ayette de: "Şimdi suçu birbirlerine atmaya başladılar" denilmektedir. Yahut onlar, ürünlerini devşirebileceklerini sanarak bahçelerine doğru süratle yola koyuldular. Bir görüşe göre ise, ayetin metnindeki  حَرْدٍ , o bahçenin adıdır." (yani onlar  حَرْدٍ  bahçesinin ürünlerini devşirebileceklerini sanarak ona doğru yola koyuldular.) (Ebüssuûd)