فَمَنْ شَٓاءَ ذَكَرَهُۜ
Öğüt ve uyarı olduğu belirtilen şey Kur’an âyetleridir. 55. âyette samimiyet ve iyi niyetle öğüt almak, gerçeği bulmak isteyenlerin, aradıklarını Kur’an’da bulacakları bildirilmiştir. Kuşkusuz her şey Allah’ın dilemesine, izin ve imkân vermesine bağlıdır. Ama Allah iyilik dileyen için iyiliği, kötülük dileyen için de kötülüğü murat edip yaratmaktadır, uyguladığı kural budur.
Âyetler uyarıcı olarak Kur’an’ın gönderildiğini ifade ettiği gibi başka kitap gönderilmeyeceğine, dünya ve âhiret mutluluğu için Kur’an’ın yeterli olduğuna da işaret etmektedir.
فَمَنْ شَٓاءَ ذَكَرَهُۜ
İsim cümlesidir. فَ atıf harfidir. Matuf ve matufun aleyh arasında hiç zaman geçmediğini, işin hemen yapıldığını ifade eder. فَ ile yapılan atıfta matuf ve matufun aleyh yer değiştiremez. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)
مَنْ iki muzari fiili cezm eden şart ismi olup mübteda olarak mahallen merfûdur. شَٓاءَ mübtedanın haberi olarak mahallen merfûdur. شَٓاءَ şart fiili, fetha üzere mebni mazi fiildir. Faili müstetir olup takdiri هُوَ ‘dir.
فَ karinesi olmadan gelen ذَكَرَهُ cümlesi şartın cevabıdır. ذَكَرَهُ fetha üzere mebni mazi fiildir. Faili müstetir olup takdiri هُوَ ‘dir. Muttasıl zamir هٌ mef’ûlun bih olarak mahallen mansubdur.فَمَنْ شَٓاءَ ذَكَرَهُۜ
Ayet atıf harfi فَ ile önceki ayete atfedilmiştir. Atıf sebebi hükümde ortaklıktır. Şart üslubunda haberî isnaddır. Haberî manada olması, şart cümlesinin haber cümlesine atfını mümkün kılmıştır.
Sübut ve istimrar ifade eden isim cümlesi مَنْ شَٓاءَ , şarttır. Şart ismi مَنْ mübteda, mazi fiil sıygasıyla gelen شَٓاءَ cümlesi haberdir.
Nahivcilere göre şart fiili olarak kullanılan mazi fiil gelecek zaman ifade eder. (Fâdıl Sâlih Samerrâî Tefsir, c. 2, s. 88.)
Şart isimleri, ism-i mevsûller gibi umum ifade eder. (Hâlidî, Vakafât, s. 112)
Mazi fiil sebata, temekkün ve istikrara işaret eder. (Hâlidî, Vakafât, S.107)
فَ karînesi olmadan gelen cevap cümlesi ذَكَرَهُ müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.
Şart ve cevap cümlelerinden müteşekkil terkip, şart üslubunda faide-i haber ibtidaî kelamdır. Haber cümlesi yerine şart üslubunun tercih edilmesi, şart üslubunun daha beliğ ve etkili olmasındandır.
ذَكَرَهُ - تَذْكِرَةٌ kelimeleri arasında iştikak cinası ve reddü’l-acüz ale’s-sadr sanatları vardır.
فَمَنْ شَٓاءَ ذَكَرَهُۜ ; Artık dileyen kabre girmeden önce onunla öğüt alır. Onu gözünün önüne diker, onun sebebiyle iki cihan saadetini elde eder. Çünkü o, bununla mümkündür. (Rûhu’l Beyân)