Kıyamet Sûresi 29. Ayet

وَالْتَفَّتِ السَّاقُ بِالسَّاقِۙ  ...

Hayır, can boğaza dayandığı, “Kimdir (bunu) iyi edecek?” dendiği, (ölmek üzere olanın da) bunun ayrılış olduğunu bildiği, bacakların birbirine dolandığı zaman, işte o gün sevk ediliş, Rabbinedir.  (26 - 30. Ayetler Meali)
 
Sıra Kelime Anlamı Kökü
1 وَالْتَفَّتِ ve dolaşır ل ف ف
2 السَّاقُ bacak س و ق
3 بِالسَّاقِ bacağa س و ق
 

Can boğaza gelip de hasta ölmek üzere olduğunda çevresindekiler, “Bunu ölümden kurtaracak bir şifacı yok mu?” diye sorarak son bir çarenin bulunup bulunmadığını araştırırlar. Bir yoruma göre de ölüm meleği, “Bunun ruhunu rahmet melekleri mi yoksa azap melekleri mi götürecektir?” diye sorarlar. Bu telâş arasında ölmek üzere olan kişi artık yakınlarından ve dünya hayatından ayrılma zamanının geldiğini anlar; ecel geldiğinde can çıkıp gider. “Bacaklar birbirine dolaşır” ifadesi, “Artık ölen kişinin dünya ile ilgisi kesilmiş, âhiret hayatına, ilâhî huzura yönelmiştir” şeklinde açıklanmıştır. Bundan sonra kendi iradesiyle hareket etme imkânı yoktur. Allah katında durumu dünyada yaptıklarına göre değerlendirilir; müminlerden ise cennete, inkârcılardan ise cehenneme gönderilir.


Kaynak :  Kur'an Yolu Tefsiri Cilt: 5 Sayfa: 510 
 

وَالْتَفَّتِ السَّاقُ بِالسَّاقِۙ


Ayet, atıf harfi وَ ‘la önceki ayetteki  بَلَغَتِ  cümlesine matuftur.

Fiil cümlesidir. الْتَفَّتِ  fetha üzere mebni mazi fiildir.  تْ  te’nis alametidir.  السَّاقُ  fail olup lafzen merfûdur. بِالسَّاقِ  car mecruru  الْتَفَّتِ  fiiline mütealliktir. 

الْتَفَّتِ  fiili, sülâsî mücerrede iki harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. Fiil iftiâl babındadır. Sülâsîsi  لفف  ’dir.

İftiâl babı fiile mutavaat (dönüşlülük), ittihaz (edinmek, bir şeyi kendisi için yapmak), müşareket (ortaklık), izhar (göstermek), ihtiyar (seçmek), talep ve çaba göstermek manaları katar. İfteale kalıbı hem soyut hem somut anlamlı fiiller için kullanılır.

 

وَالْتَفَّتِ السَّاقُ بِالسَّاقِۙ


Ayet, atıf harfi  وَ  ile 26. ayetteki  بَلَغَتِ  cümlesine atfedilmiştir. Atıf sebebi hükümde ortaklıktır. Cümleler arasında manen ve lafzen mutabakat mevcuttur. Müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.

Mazi fiil sebata, temekkün ve istikrara işaret eder. (Hâlidî, Vakafât, S.107)

السَّاقُ  kelimesi  الْتَفَّتِ  fiilinin failidir.  بِالسَّاقِ  car mecruru  الْتَفَّتِ  fiiline mütealliktir.

السَّاقُ  kelimesinin tekrarında, ıtnâb ve reddü’l-acüz ale’s-sadr sanatları vardır.

Elif lamla marife olması; aralarında reddedilecek kafir insanların da olduğunu ifade eder. Öyleki bütün insanları kapsar.    

Bacağın bacağa dolanması ifadesi, ölüm anının şiddetini mübalağa için yapılmış temsilî istiare sanatıdır.

‘’Bacağı bacağına dolandı.’’ Ölüm tedirginliği - sekarât esnasında bacakları eğrildi-birbirine dolandı. Katâde’nin: “Daha önce kişi ayakları üzerinde dinç iken ayakları ölmüş ve onu taşıyamıyor.” dediği nakledilmektedir. “Dünyadan ayrılmanın sıkıntısı” ile “ahiretle karşı karşıya gelmenin sıkıntısı”nın birbirine dolanmakta olduğu; bunu ifade etmek için şiddeti gösteren bir mesel olan الساق  kelimesinin kullanıldığı söylenmektedir. (Keşşâf - Rûhu’l Beyân)

Ölüm sıkıntısı ve sekerat sebebiyle ölmek üzere olan kimsenin bacakları birbirine dolaşır. Hasan Basrî “Bunlar, ölünün kefenin içerisinde birbirine dolanan bacaklarıdır.” demektedir. İbn Abbâs’tan rivayet edildiğine göre bundan maksat “dünyadan ayrılık sıkıntı ve acısının ölümün şiddeti ve sıkıntılarıyla birleşmesi”dir. Dünyanın sıkıntılarının şiddeti ile ahiret sıkıntılarının şiddeti kişinin üzerinde birleşmesi, bu büyük ve korkunç olay temsîlî bir tarzda anlatılmıştır. Aynen bunun gibi “savaşın şiddetlendiğini” anlatmak için müstear olarak  شَمَّرات الحرب عن ساق  “ denir. (Süleyman Recep Çıbıklı , Söz Sanatları Açısından Meâl Problemleri)