Şems Sûresi 12. Ayet

اِذِ انْبَعَثَ اَشْقٰيهَاۙۖ  ...

Hani onların en bedbaht olanı (fesat çıkarmak için) ileri atılmıştı.
 
Sıra Kelime Anlamı Kökü
1 إِذِ zaman
2 انْبَعَثَ ayaklandığı ب ع ث
3 أَشْقَاهَا en haydutları ش ق و
 

Başka sûrelerde örnekleri görüldüğü gibi burada da geçmiş bir kavmin hikâyesinden konuyla ilgili bir kesit verilmiştir. 8-10. âyetlerde insanın hayır veya şer yollarından birini seçebileceği, bu imkâna sahip olarak yaratıldığı bildirildikten sonra nihaî kurtuluşun da yıkımın da bu seçime bağlı bulunduğu uyarısı yapılmıştı. İşte 11-15. âyetlerde bu seçimi yanlış yapanlardan bir örnek ve insanlara bir ibret olmak üzere geçmişten bir topluluğun, Semûd kavminin yanlış seçimi ve bu yüzden başlarına gelen büyük felâket hatırlatılmıştır (bilgi için bk. A‘râf 7/73-79; Hûd 11/61-68). Kuşkusuz burada deve kesme olayı tek başına bir felâket sebebi olmayıp, bu felâket, 14. âyette belirtilen “tekzib”in yani Allah’ın elçisi Salih’i peygamber olarak tanımayıp onun bir yalancı olduğunu iddia etmelerinin ve kötülüklerini sürdürmelerinin bir bedelidir. 


Kaynak :  Kur'an Yolu Tefsiri Cilt:5 Sayfa:630
 

اِذِ انْبَعَثَ اَشْقٰيهَاۙۖ


اِذِ  zaman zarfı,  كَذَّبَتْ  fiiline mütealliktir.  انْبَعَثَ  fiili muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur. 

(إِذْ) : Yalnız cümleye muzâf olan zaman zarfıdır.

a) (إِذْ) mef’ûlun fih, mef’ûlun bih, mef’ûlun leh olur.

b) (إِذْ) den sonra muzari fiil veya isim cümlesi gelirse gelecek zaman ifade eder.

c) (بَيْنَا) ve (بَيْنَمَا) dan sonra gelirse müfacee (sürpriz) harfi olur. Bu durumda zarf (zaman bildiren isim) değil harf olur.

d) Sükûn üzere mebnîdir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

انْبَعَثَ  fetha üzere mebni mazi fiildir. Faili müstetir olup takdiri هو ‘dir.  اَشْقٰيهَا  mef’ûlun bih olup elif üzere mukadder fetha ile mansubdur. Muttasıl zamir  هَا  muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur. 

انْبَعَثَ  fiili, sülâsî mücerrede iki harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. İnfiâl babındadır. Sülâsîsi  بعث ’dir.

Bu bab fiile mutavaat, mücerred yapıdaki asıl anlamıyla kullanılması gibi anlamlar katar.
 

اِذِ انْبَعَثَ اَشْقٰيهَاۙۖ


اِذْ  zaman zarfı önceki ayetteki  كَذَّبَتْ  fiiline mütealliktir. Müspet mazi fiil sıygasında, faide-i haber ibtidaî kelam olan  انْبَعَثَ اَشْقٰيهَا  cümlesi  اِذْ ’in muzâfun ileyhidir.

Mazi fiil sebata, temekkün ve istikrara işaret eder. (Hâlidî, Vakafât, S.107) 

اَشْقٰي - طَغْوٰي  kelimeleri arasında mürâât-ı nazîr sanatı ve muvazene sanatları vardır.