اَلَّذ۪ي كَذَّبَ وَتَوَلّٰىۜ
Yüce Allah kullarına doğru yolu göstermekle yetinmemiş, aynı zamanda yanlış yolda gitmenin sonucu olan cehenneme karşı da onları vahiy ve peygamberleri aracılığıyla uyarmıştır.
اَلَّذ۪ي كَذَّبَ وَتَوَلّٰىۜ
الَّذ۪ي müfred müzekker has ism-i mevsûl, الْاَشْقٰى ‘nın sıfatı olarak mahallen merfûdur. İsm-i mevsûlun sılası كَذَّبَ ‘dir. Îrabdan mahalli yoktur.
كَذَّبَ fetha üzere mebni mazi fiildir. Faili müstetir olup takdiri هو ‘dir. تَوَلّٰى atıf harfi وَ ‘la makabline matuftur.
كَذَّبَ fiili sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. Fiil tef’il babındandır. Sülâsîsi كذب ’dir.
Bu bab fiile çokluk (fiilin, failin veya mef‘ûlun çokluğu), bir tarafa yönelme, mef'ûlü herhangi bir vasfa nispet etmek, gidermek, bir terkibi kısaltmak, eylemin belli bir zaman diliminde meydana gelmesi, özneyi fiilin türediği şeye benzetmek, sayruret, isimden fiil türetmek, hazır olmak, bir şeyin aralıklarla tekrarlanması manalarını katar.
تَوَلّٰى fiili sülâsî mücerrede iki harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. تَفَعَّلَ babındadır. Sülâsîsi ولي ’dir.
Bu bab fiile mutavaat, tekellüf, ittihaz, sayruret, tecennüp (sakınma) ve talep anlamları katar.
اَلَّذ۪ي كَذَّبَ وَتَوَلّٰىۜ
اَلَّذ۪ي , önceki ayetteki الْاَشْقٰى için sıfattır. Müfred müzekker has ism-i mevsûl الَّذ۪ي ‘nin sılası olan كَذَّبَ cümlesi, müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.
Mazi fiil sebata, temekkün ve istikrara işaret eder. (Hâlidî, Vakafât, S.107)
Sıfat, tabi olduğu kelimenin sahip olduğu bir özelliğe işaret etmek için yapılan ıtnâb sanatıdır.
Sıfatın ism-i mevsûlle gelmesi sonraki habere dikkat çekme kastına matuftur.
Aynı üsluptaki وَتَوَلّٰى cümlesi atıf harfi وَ ’la sılaya atfedilmiştir. Atıf sebebi hükümde ortaklıktır. Cümleler arasında manen ve lafzen mutabakat mevcuttur.
Müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.
كَذَّبَ - تَوَلّٰىۜ kelimeleri arasında mürâât-ı nazîr sanatı vardır.