Leyl Sûresi 16. Ayet

اَلَّذ۪ي كَذَّبَ وَتَوَلّٰىۜ  ...

O ateşe, ancak yalanlayıp yüz çeviren en bedbaht kimse girer.  (15 - 16. Ayetler Meali)
 
Sıra Kelime Anlamı Kökü
1 الَّذِي o ki
2 كَذَّبَ yalanlandı ك ذ ب
3 وَتَوَلَّىٰ ve sırtını döndü و ل ي
 

Yüce Allah kullarına doğru yolu göstermekle yetinmemiş, aynı zamanda yanlış yolda gitmenin sonucu olan cehenneme karşı da onları vahiy ve peygamberleri aracılığıyla uyarmıştır. 

 


Kaynak :  Kur'an Yolu Tefsiri Cilt:5 Sayfa:635
 
Riyazus Salihin, 160 Nolu Hadis
Ebû Hureyre  radıyallahu anh’den rivâyet edildiğine göre Resûlullah  sallallahu aleyhi ve sellem:
“İstemeyenler dışında, ümmetimin tamamı cennete girer” buyurdu. Bunun üzerine:
- Ey Allah’ın elçisi, cennete girmeyi kim istemez ki? denildi. Peygamber Efendimiz:
– “Bana itaat edenler cennete girer, bana karşı gelenler cenneti istememiş demektir” buyurdu.
(Buhârî, İ’tisâm 2)
 

اَلَّذ۪ي كَذَّبَ وَتَوَلّٰىۜ


الَّذ۪ي  müfred müzekker has ism-i mevsûl,  الْاَشْقٰى ‘nın sıfatı olarak mahallen merfûdur.   İsm-i mevsûlun sılası  كَذَّبَ ‘dir. Îrabdan mahalli yoktur. 

كَذَّبَ  fetha üzere mebni mazi fiildir. Faili müstetir olup takdiri هو ‘dir.  تَوَلّٰى  atıf harfi وَ ‘la makabline matuftur. 

كَذَّبَ  fiili sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. Fiil tef’il babındandır. Sülâsîsi  كذب ’dir.

Bu bab fiile çokluk (fiilin, failin veya mef‘ûlun çokluğu), bir tarafa yönelme, mef'ûlü herhangi bir vasfa nispet etmek, gidermek, bir terkibi kısaltmak, eylemin belli bir zaman diliminde meydana gelmesi, özneyi fiilin türediği şeye benzetmek, sayruret, isimden fiil türetmek, hazır olmak, bir şeyin aralıklarla tekrarlanması manalarını katar. 

تَوَلّٰى  fiili sülâsî mücerrede iki harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir.  تَفَعَّلَ babındadır. Sülâsîsi  ولي ’dir. 

Bu bab fiile mutavaat, tekellüf, ittihaz, sayruret, tecennüp (sakınma) ve talep anlamları katar.

 

اَلَّذ۪ي كَذَّبَ وَتَوَلّٰىۜ


اَلَّذ۪ي , önceki ayetteki  الْاَشْقٰى  için sıfattır. Müfred müzekker has ism-i mevsûl  الَّذ۪ي ‘nin sılası olan  كَذَّبَ  cümlesi, müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.

Mazi fiil sebata, temekkün ve istikrara işaret eder. (Hâlidî, Vakafât, S.107)

Sıfat, tabi olduğu kelimenin sahip olduğu bir özelliğe işaret etmek için yapılan ıtnâb sanatıdır.

Sıfatın ism-i mevsûlle gelmesi sonraki habere dikkat çekme kastına matuftur.

Aynı üsluptaki  وَتَوَلّٰى  cümlesi atıf harfi  وَ ’la sılaya atfedilmiştir. Atıf sebebi hükümde ortaklıktır. Cümleler arasında manen ve lafzen mutabakat mevcuttur.

Müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.

كَذَّبَ  تَوَلّٰىۜ  kelimeleri arasında mürâât-ı nazîr sanatı vardır.