لَهَا سَبْعَةُ اَبْوَابٍۜ لِكُلِّ بَابٍ مِنْهُمْ جُزْءٌ مَقْسُومٌ۟
لَهَا سَبْعَةُ اَبْوَابٍۜ
لَهَا سَبْعَةُ اَبْوَابٍ cümlesi önceki ayetteki اِنَّ ‘nin ikinci haberidir.
İsim cümlesidir. لَهَا car mecruru mahzuf mukaddem habere müteallıktır.
سَبْعَةُ muahhar mübteda olup lafzen merfûdur. اَبْوَابٍ muzâfun ileyh olarak kesre ile mecrurdur.
لِكُلِّ بَابٍ مِنْهُمْ جُزْءٌ مَقْسُومٌ۟
لِكُلِّ car mecruru mahzuf mukaddem habere müteallıktır.
بَابٍ muzâfun ileyh olup kesra ile mecrurdur. مِنْهُمْ car mecruru جُزْءٌ ‘ün mahzuf haline müteallıktır.
جُزْءٌ muahhar mübteda olup lafzen merfûdur.
مَقْسُومٌ۟ kelimesi جُزْءٌ ‘nün sıfatı olup lafzen merfûdur. Varlıkları niteleyen kelimelere sıfat denir. Arapça’da sıfatın asıl adı na’t ( النَّعَتُ )dır. Sıfatın nitelediği isme de men’ut ( المَنْعُوتُ ) denir. Bir ismi doğrudan niteleyen sıfata hakiki sıfat, dolaylı olarak niteleyen sıfata da sebebi sıfat denir.
Sıfat ile mevsûftan oluşan tamlamaya sıfat tamlaması denir. Sıfat tek kelime (isim), cümle ve şibh-i cümle olabilir. Ve sıfat birden fazla gelebilir.
Sıfat iki kısma ayrılır:
1. Hakiki sıfat
2. Sebebi sıfat
HAKİKİ SIFAT
1. Müfred olan sıfatlar
2. Cümle olan sıfatlar olmak üzere ikiye ayrılır.
1. MÜFRED OLAN SIFATLAR
Müfred olan sıfatlar genellikle ism-i fail, ism-i mef’ûl, mübalağalı ism-i fail, sıfat-ı müşebbehe, ism-i tafdil, masdar, ism-i mensub ve sayı isimleri şeklinde gelir.
Sıfat mevsûfuna: cinsiyet, adet, marifelik - nekrelik ve îrab bakımından uyar.
Not: Gayri akil (akılsız çoğullar) mevsûf olarak geldiğinde sıfatını müfred müennes olarak da alır.
2. CÜMLE OLAN SIFATLAR: Üçe ayrılır: 1- İsim cümlesi olan sıfatlar, 2- Fiil cümlesi olan sıfatlar, 3- Şibh-i cümle olan sıfatlar.
Burada مَقْسُومٌ۟ kelimesi hakiki ve müfred sıfat olarak gelmiştir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)
مَقْسُومٌ۟ kelimesi sülasi mücerredi olan قسم fiilin ism-i mef’ûlüdür.لَهَا سَبْعَةُ اَبْوَابٍۜ لِكُلِّ بَابٍ مِنْهُمْ جُزْءٌ مَقْسُومٌ۟
Fasılla gelen ayetin ilk cümlesi, sübut ifade eden isim cümlesidir. Cümlede takdim-tehir ve îcâz-ı hazif sanatları vardır. لَهَا , mahzuf mukaddem habere müteallıktır. سَبْعَةُ اَبْوَابٍ , muahhar mübtedadır. Mübtedanın izafet formunda gelmesi veciz ifade kastına matuftur.
اَبْوَابٍ ‘in sıfatı konumundaki لِكُلِّ بَابٍ مِنْهُمْ جُزْءٌ مَقْسُومٌ۟ cümlesi de sübut ifade eden isim cümlesidir. Cümlede takdim-tehir ve îcâz-ı hazif sanatları vardır. لِكُلِّ بَابٍ , mahzuf mukaddem habere müteallıktır. جُزْءٌ مَقْسُومٌ۟ , muahhar mübtedadır. Sıfat terkibi formunda gelen mübtedanın nekre gelişi nev, kesret ve tahkir ifade eder.
Sıfat, tabi olduğu kelimenin sahip olduğu bir özelliğe işaret etmek için yapılan ıtnâb sanatıdır.
اَبْوَابٍ ve بَابٍ kelimeleri arasında iştikak cinası ve reddü’l-acüz ale’s-sadr sanatları,
جُزْءٌ ve مَقْسُومٌ۟ kelimeleri arasında ise mürâât-ı nazîr sanatı vardır.
جُزْءٌ , bir şeyin parçası manasında olup cemi أجزاء lafzıdır. Nitekim “onu parçalara ayırdım” manasında kullanılır. Buna göre ayet “Allah, onları kısım kısım ayırdı” manasında, “İblise tabi olanlarını kısımlara ayırdı, cehennemin bir bölümüne soktu” demektir. Bunun sebebi şudur: Küfrün mertebeleri ve dereceleri, ağırlık ve hafiflik bakımından farklı farklı olunca, azap ve ikâbın da dereceleri ağırlığına ve hafifliğine göre farklı farklı olmuştur. Allah en iyi bilendir. (Fahreddin er-Râzî)