Hicr Sûresi 68. Ayet
قَالَ اِنَّ هٰٓؤُ۬لَٓاءِ ضَيْف۪ي فَلَا تَفْضَحُونِۙ 
قَالَ اِنَّ هٰٓؤُ۬لَٓاءِ ضَيْف۪ي فَلَا تَفْضَحُونِۙ
Fiil cümlesidir. قَالَ fetha üzere mebni mazi fiildir. Faili müstetir takdiri هُوَ ’dir.
Mekulü’l-kavli اِنَّ هٰٓؤُ۬لَٓاءِ ضَيْف۪ي ‘dir. قَالَ fiilinin mef’ûlu bihi olarak mahallen mansubdur.
İsim cümlesidir. اِنَّ tekid harfidir. İsim cümlesinin önüne gelir, ismini nasb haberini ref eder.
هٰٓؤُ۬لَٓاءِ işaret ismi, اِنَّ ‘nin ismi olup mahallen mansubdur.
ضَيْف۪ي kelimesi اِنَّ ‘nin haberi olup mukadder damme ile merfûdur. Mütekellim zamiri ي muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur.
فَ mukadder şartın cevabının başına gelen rabıta veya fasiha harfidir. Takdiri; إن كنتم تكرموني فلا تفضحون (Bana ikramda bulunmak istiyorsanız beni utandırmayın.) şeklindedir.
لَا nehiy harfi olup olumsuz emir manasındadır. تَفْضَحُونِ fiili ن۪ ‘un hazfıyla meczum muzari fiildir. Sonundaki نِ vikayedir. Hazf edilen ي ise mef‘ûlün bihtir.
Burada bir ي harfinin mahzuf olduğuna işaret etmek için fiilin sonunda bulunan نِ harfinin harekesi esre gelmiştir.
قَالَ اِنَّ هٰٓؤُ۬لَٓاءِ ضَيْف۪ي
Beyanî istînâf olarak fasılla gelmiştir. Fasıl sebebi şibh-i kemâl-i ittisaldir. Müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.
قَالَ fiilinin mekulü’l-kavli اِنَّ ile tekid edilmiş sübut ifade eden isim cümlesi, faide-i haber inkârî kelamdır.
Müsnedün ileyh işaret ismiyle marife olmuştur. İşaret ismi işaret edilen kelimeyi kâmil bir şekilde tarif edip ortaya çıkarır. Öyle ki kendisinden bahsedilen şey çok net olarak ortaya çıkar. Ayrıca bahsedilen şeyin açıklanmasının çok önemli olduğuna delalet eder.
Müsned, veciz ifade kastıyla izafet formunda gelmiştir. Ayrıca Hz. Lût’a ait zamire muzâf olan ضَيْف۪ , şeref kazanmıştır.
Sübut ifade eden isim cümlelerinin asıl kuruluş sebebi; müsnedin, müsnedün ileyh için sabit olduğunu ifade etmektir. İsim cümlesinin haberi müfred ya da isim cümlesi olursa, asıl konulduğu mana olan sübutu veya bazı karînelerle istimrarı (devamlılığı) ifade eder. İstimrar ifadesi daha çok medh ve zem durumlarında olur. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi)
İfadedeki هٰٓؤُ۬لَٓاءِ işaret zamirinden, Hz. Lût’un misafiri olan bu kimselerin ikiden fazla oldukları anlaşılmaktadır. Dolayısıyla ”misafirlerimdir‟ anlamındaki kelimenin çoğul sıygayla ضَيْوف۪ي şeklinde olması gerekmektedir. Ancak ayette söz konusu kelime ضَيْف۪ي şeklinde müfred kullanılmış, bu müfred kelimeyle cemi kastedilmiştir. (İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyn Ahmed, Sâhibî fî Fıkhu'l-Luga, Thk. Ahmed Hasan Besic, s. 161)
Lût'un bunu tekidle ifade etmesi, onların kendisinin konuğu olduğunu kavminin inkâr etmesi değil, bu gerçeği ortaya koyarak kendilerine önem verdiğini, haklarını gözetmek ve kendilerini kötülükten korumak için mücadeleye hazır olduğunu göstermek içindir. (Ebüssuûd)
فَلَا تَفْضَحُونِۙ
Müstenefe olan mukadder şartın فَ karînesiyle gelen cevabıdır.
Nehiy üslubunda talebî inşâî isnaddır. Şart cümlesinin hazfi, îcâz-ı hazif sanatıdır.
Mahzuf şart ve mezkur cevap cümlesinden oluşan, takdiri إن كنتم تكرموني فلا تفضحون [Bana ikramda bulunmak istiyorsanız beni utandırmayın.] olan terkip şart üslubunda talebî inşâî isnaddır.
لَا تَفْضَحُونِۙ fiilinin sonundaki esre, hazf edilmiş mef’ûl mütekellim zamirinden ivazdır. Bu zamirin hazfındaki gaye, fasılaya riayet olabileceği gibi Hz. Lût’un telaşının metne yansıması da olabilir.
Arapça’da bir kimse birisine, kendisi sebebiyle ona utanç ve rüsvaylığın ârız olacağı, onu utandıracak bir şey yaptığı zaman bu fiil kullanılır. Buna göre ifadenin manası şöyle olur: “Misafirlere ikramda bulunmak gerekir, ama siz onlar için kötülük dileyince, bu beni küçültür, beni utandırır.”(Fahreddin er-Râzî))
