وَيَقُولُونَ سُبْحَانَ رَبِّنَٓا اِنْ كَانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولاً

Fiil cümlesidir.  وَ  atıf harfidir. Haliyye olması da caizdir.

يَقُولُونَ  fiili  نَ ’un sübutuyla merfû muzari fiildir. Zamir olan çoğul  و ’ı fail olup mahallen merfûdur.

Mekulü’l-kavli,  اِنْ كَانَ وَعْدُ ’dür.  يَقُولُونَ  fiilinin mef’ûlun bihi olarak mahallen mansubdur. 

سُبْحَانَ , mahzuf fiilin mef’ûlu mutlakıdır. Takdiri;  نسبح (tesbih ederiz) şeklindedir.

رَبِّ  muzâfun ileyh olup kesra ile mecrurdur. Mütekellim zamir  نَٓا  muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur.

اِنْ  tekid ifade eden muhaffefe  اِنَّ ’dir. İsmi olan şan zamiri mahzuftur. Takdiri,  اِنَّهُ şeklindedir.  اِنْ ’nin haberi  كَانَ ’nin dahil olduğu isim cümlesidir.

كَانَ  nakıs, mebni mazi fiildir. İsim cümlesinin önüne geldiğinde, ismini ref haberini nasb eder. 

وَعْدُ  kelimesi  كَانَ ’nin ismi olup lafzen merfûdur.  رَبِّنَا  muzâfun ileyh olup kesra ile mecrurdur. Muttasıl zamir  نَا  muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur.

لَ  harfi,  اِنْ ’in muhaffefe  اِنَّ  olduğuna delalet eden lam-ı farikadır. 

وَيَقُولُونَ سُبْحَانَ رَبِّنَٓا اِنْ كَانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولاً

Cümle  وَ ’la önceki ayetteki …يَخِرُّونَ لِلْاَذْقَانِ سُجَّداً  cümlesine atfedilmiştir. Mütekellim Allah Teâlâ’dır.

وَيَقُولُونَ سُبْحَانَ رَبِّنَٓا  sözünün  يَخِرُّونَ ’ye atfedilmesi; boyun eğme fiiliyle tenzih ve yüceltmeye delalet eden sözünün bir arada olduğuna işaret içindir. (Âşûr) 

Müspet muzari fiil sıygasında, faide-i haber, ibtidâî kelamdır.

Muzari fiil, hudûs, istimrar ve teceddüt ifade eder. Ayrıca muzari fiilin tecessüm özelliği muhatabın muhayyilesini harekete geçirerek konuyu iyice kavramasına yardımcı olur.

يَقُولُونَ  ile mekulü’l-kavl arasındaki  سُبْحَانَ رَبِّنَٓا  cümlesi, itiraziyyedir. İtiraz cümleleri ıtnâb babındandır. 

Çeşitli gayelere binaen araya girmiş saplama bir cümle olan itiraziyye cümlesinin, ana cümlenin anlamına tesiri yoktur. (Sevinç Resul, Belâgatta Fasıl-Vaslın Genel Kuralları Ve “Vâv”In Kullanımı)

سُبْحَانَ, takdiri  نسبح (tesbih ederiz) olan mahzuf fiilin mef’ûlu mutlakıdır. Aynı zamanda muzâftır.

Veciz anlatım kastıyla gelen  رَبِّنَٓا  izafetinde Rabb ismine muzâfun ileyh olan mütekellim zamiri dolayısıyla Hz. Peygamber şan ve şeref kazanmıştır. 

يَقُولُونَ  fiilinin mekulü’l-kavli,  اِنْ كَانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولاً  cümlesidir.  اِنْ , tahfif edilmiş  اِنّ ’dir. Amel etmemiştir. 

Nakıs fiil  كَانَ ’nin dahil olduğu sübut ve istimrar ifade eden isim cümlesi faide-i haber ibtidaî kelamdır. 

كَانَ ’nin haberi olan  لَمَفْعُولاً  cümlesine dahil olan lam,  اِنْ ’in muhaffefe olduğuna işaret eden lam-ı farikadır. 

Ayet, önceki ayetteki secde edenlerin sözlerini aktarmaktadır.

اِنْ  harfi fiillerin başına geldiğinde fiil çoğunlukla nevasıb fiillerinden mazi sıygasıyla gelir. Muzari geldiği de olur. (İtkan c. 1, s. 423)