Ceneye جني :  جَنَى fiili ağaçtan meyve toplamak/koparmak anlamına gelir. جَنِيٌّ devşirilen, koparılan veya toplanan meyve ya da bal'dır ama daha çok taze olan meyvelerle ilgili kullanılır.(Müfredat)

Kuran’ı Kerim’de bir fiil ve bir isim formunda 2 ayette geçmiştir. (Mucemul Müfehres) Türkçede kullanılan şekilleri câni ve cinayettir. (Kuranı Anlayarak Okuma Rehberi)

وَهُزّ۪ٓي اِلَيْكِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ

Fiil cümlesidir. وَ  atıf harfidir.  هُزّ۪ٓي  illet harfinin hazfiyle mebni emir fiildir. Muttasıl zamir  ي  fail olarak mahallen merfûdur.

اِلَيْكِ  car mecruru  هُزّ۪ٓي  fiiline müteallıktır.  بِجِذْعِ  car mecruru  هُزّ۪ٓي ‘deki mef’ûlun mahzuf haline müteallıktır.

النَّخْلَةِ   muzâfun ileyh olup kesra ile mecrurdur.

 تُسَاقِطْ عَلَيْكِ رُطَباً جَنِياًّۘ

فَ  karînesi olmadan gelen  تُسَاقِطْ  fiili mukadder şartın cevabıdır. Takdiri; إن تهزّي (Sallarsan) şeklindedir.

تُسَاقِطْ  meczum muzari fiildir. Faili müstetir olup takdiri  هى ‘dir.  عَلَيْكِ  car mecruru  تُسَاقِطْ  fiiline müteallıktır.

رُطَباً  mef’ûlun bih olup fetha ile mansubdur.  جَنِياًّ  kelimesi  رُطَباً ‘in sıfatı olup fetha ile mansubdur.

تُسَاقِطْ  fiili sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. Mufâale babındandır. Sülâsîsi  سقط ’dir.

Mufâale babı fiile, müşareket (ortaklık), bir işi peşpeşe yapmak, teksir (çokluk, bir işi çok yapmak) gibi anlamlar katar.

وَهُزّ۪ٓي اِلَيْكِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ

Ayet önceki ayetteki  لَّا تَحْزَن۪ي  cümlesine matuftur. Atıf sebebi hükümde ortaklıktır. İki ayet arasında lafzen ve manen ittifak vardır. Ayetin ilk cümlesi, emir üslubunda talebî inşâî isnaddır.

بِجِذْعِ  kelimesindeki  بِ , ilsak içindir. Mef’ûlle fiilin birlikteliğini kuvvetlendirir.  هُزّ۪ٓي  fiili müteaddidir. Mef’ûlunu harf-i cersiz alır. 

Kurtubî, herhangi bir ağacın kök kısmındaki her kütük ciz'dir der. İfadenin başındaki  بِ  harfi ise, zaidedir. Buna göre mana, ‘hurma ağacının gövdesini, kendine doğru çek ve hareket ettir’ şeklinde olur. (Fahreddin er-Râzî) 

 تُسَاقِطْ عَلَيْكِ رُطَباً جَنِياًّۘ

Fasılla gelen cümlede îcâz-ı hazif sanatı vardır. Şart üslubunda gelen terkibin şartı, mahzuftur.

Cevap cümlesi olan  تُسَاقِطْ عَلَيْكِ رُطَباً جَنِياًّۘ , emir üslubunda talebî inşâî isnaddır. Takdiri, إن تهزّي  [Sallarsan] olan mahzuf şart cümlesiyle birlikte terkip, şart üslubunda talebî inşâî isnaddır.

تُسَاقِطْ , talebin cevap fiili olarak meczumdur. Veya mahzuf bir şartın cevabı olarak gelmiştir.

Mef’ûl olan  رُطَباً ’daki tenvin, kesret, cins ve tazim ifade eder.

جَنِياًّۘ  kelimesi,  رُطَباً  için sıfattır. Sıfat, mevsûfunun sahip olduğu bir özelliğe işaret etmek için yapılan tetmim ıtnâbı sanatıdır.

النَّخْلَةِ - جَنِياًّۘ  kelimeleri arasında mürâât-ı nazîr sanatı vardır.