وَمَٓا اَرْسَلْنَاكَ اِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَم۪ينَ

Fiil cümlesidir. وَ  atıf harfidir. مَٓا  nefy harfi olup olumsuzluk manasındadır. 

اَرْسَلْنَاكَ  sükun üzere mebni mazi fiildir. Mütekellim zamiri  نَا  fail olarak mahallen merfûdur. Muttasıl zamir  كَ  mef’ûlun bih olarak mahallen mansubdur. 

اِلَّا  hasr edatıdır.  رَحْمَةً  mef’ûlun lieclih olup fetha ile mansubdur.

Fiilin oluş sebebini bildiren mef’ûldür. “Mef’ûlün lieclihi” veya “Mef’ûlün min eclihi” de denir. Mef’ûlün leh mansubdur. Fiile, “neden, niçin?” soruları sorularak bulunur.

Türkçede “için, -den dolayı, sebebiyle, -sın diye, ta ki zira, maksadıyla, uğruna” gibi manalara gelir. Mef’ûlün leh fiilinin önüne geçebilir.

2 tür kullanımı vardır: 1) Harf-i cersiz kullanımı. 2) Harf-i cerli kullanımı

Harf-i cersiz olması için şu şartlar gereklidir:

a. Mef’ûlün leh, cümledeki fiilin masdarı dışında bir masdar olmalıdır.

b. Nekre (belirsiz) olmalıdır.

c. Mef’ûlün leh olacak masdarın (iç duygularımızı ifade ettiğimiz, “saygı göstermek, küçümsemek, korkmak, bilmek, bilmemek” gibi) kalbî fiillerden olması gerekir.

d. Fiilin faili ile mef’ûlün faili aynı olmalıdır.

e. Fiilin oluş zamanı ile mef’ûlün lehin oluş zamanı aynı olmalıdır.

Not: Mef’ûlün lehin harf-i cersiz kullanılabilmesi için yukarıdaki 5 şartın beraber bulunması gerekir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

لِلْعَالَم۪ينَ  car mecruru   رَحْمَةً ’e müteallıktır. لِلْعَالَم۪ينَ ’nin cer alameti ي ’dir. Cemi müzekker kelimeler harfle îrablanır.

لِلْعَالَم۪ينَ   kelimesi sülâsî mücerred olan  علم  fiilinin ism-i failidir. 

İsm-i fail: Eylemi yapan ve gerçekleştiren demektir. Geçici olarak o sıfatı yüklenen isimdir. İsm-i fail; hem varlığa (zata) hem de onun sıfatına delalet eden kelimedir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi) 

اَرْسَلْنَاكَ  fiili sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. Fiil if’âl babındandır. Sülâsîsi  رسل ’dir.

İf’al babı fiile, tadiye (geçişlilik) kesret, haynunet (zamanı gelmesi), sayruret, izale, zamana ve mekâna duhul, temkin (imkân sağlamak), vicdan (bir vasıf üzere bulmak) mutavaat (tef’il babının dönüşlülüğü), tariz (arz etmek, maruz bırakmak) manaları katar. Bazen de fiilin mücerret manasını ifade eder.

وَمَٓا اَرْسَلْنَاكَ اِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَم۪ينَ

Ayet atıf harfi  وَ ’la önceki ayete atfedilmiştir. Menfi mazi fiil sıygasında faide-i haber inkârî kelam olan cümlede nefy harfi  مَٓا  ve istisna edatı  اِلَّا  ile oluşmuş kasr üslubuyla, Hz. Peygamberimizin alemlere rahmet için gönderilmiş olduğu etkili ve kesin bir şekilde ifade edilmiştir. Kasr fiille mef’ûlü arasında, kasr-ı sıfat ale’l-mevsuftur.  اَرْسَلْنَا  sıfat/maksûr,  رَحْمَةً  sıfat/maksûrun aleyhtir. Kasr-ı mevsûf ale’s-sıfat olması da caizdir.

Fiilin, azamet zamirine isnadı tazim, mazi sıygada gelmesi sebat, temekkün ve istikrar ifade etmiştir. 

Mazi fiil sebata, temekkün ve istikrara işaret eder. (Hâlidî, Vakafât, s. 107)

Mef’ûlü lieclih olan  رَحْمَةً ’deki tenvin kesret ve tazim içindir. (Âşûr) 

Hz. Peygamber, hem dinî hem dünyevî bakımdan rahmettir. O, dinî bakımdan rahmettir çünkü Hz. Peygamber, insanlar bir cahiliye ve dalalet içinde iken ve iki ehli kitap yani Yahudiler ve Hristiyanlar aradan uzun zaman geçtiği tevatürleri (sağlam rivayetleri) kesildiği ve kitapları hususunda ihtilafları meydana geldiği için dinleri hususunda şaşkınlığa düştükleri bir zamanda gönderilmiştir. Dünyevî bakımdan Hz. Peygamberin rahmet oluşu, insanların onun sayesinde pek çok zilletlerden, savaşlardan ve harplerden kurtulmaları, onun dininin bereketli sayesinde yardıma mazhar olmalarıdır. (Fahreddin er-Râzî)

لْعَالَم۪ينَ  [Âlemler] ile özel olarak müminleri kastetmiştir. (Kurtubî)