اِنّ۪ي جَزَيْتُهُمُ الْيَوْمَ بِمَا صَبَرُٓواۙ 

İsim cümlesidir.  اِنَّ  tekid harfidir. İsim cümlesinin önüne gelir. İsmini nasb haberini ref eder.  ي  mütekellim zamiri  اِنَّ ’nin ismi olarak mahallen mansubdur.  جَزَيْتُهُمُ الْيَوْمَ  cümlesi  اِنَّ ’nin haberi olarak mahallen merfûdur.

جَزَيْتُ  sükun üzere mebni mazi fiildir. Mütekellim zamir  تُ  fail olarak mahallen merfûdur. Muttasıl zamir  هُمُ  mef’ûlun bih olarak mahallen mansubdur.

الْيَوْمَ  zaman zarfı,  جَزَيْتُهُمُ  fiiline mütealliktir.  بِ  sebebiyyedir.

مَا  ve masdar-ı müevvel  بِ  harf-i ceriyle birlikte  جَزَيْتُهُمُ  fiiline mütealliktir. 

صَبَرُٓوا  damme üzere mebni mazi fiildir. Zamir olan çoğul  و ’ı fail olup mahallen merfûdur. 

 اَنَّهُمْ هُمُ الْفَٓائِزُونَ

İsim cümlesidir.  اَنَّ  ve masdar-ı müevvel amili  جَزَيْتُهُمُ  olan fiilin ikinci mef’ûlün bihi olarak mahallen mansubdur.

اَنَّ  masdar harfidir. İsim cümlesine dahil olur. İsmini nasb haberini ref yapar, cümleye masdar anlamı verir. 

هُمْ  muttasıl zamir  اَنَّ ’nin ismi olarak mahallen mansubdur.  هُمْ  fasl zamiri  اَنَّ ’nin ismini tekid eder. Zamiru’l Fasl (ضَمِيرُ الفَصْلِ  Ayırma Zamiri): Umumiyetle mübteda marife, haberse nekre gelir: Ancak, haber mübteda gibi marife olunca çoğu defa aralarında -irabdan mahalli olmayan- bir zamir bulunur. Haber ile sıfatı birbirinden ayırdığı için buna “zamiru’l fasl” (ضَمِيرُ الفَصْلِ  ayırma zamiri) denir.

Zamirler ne mevsuf ne de sıfat olurlar. Bundan dolayı marife olan iki ismin arasına girince iki ismin arası açılır; sıfat-mevsuf olma durumları ortadan kalkar, mevsuf mübteda, sıfat da haber olur. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

الْفَٓائِزُونَ  kelimesi,  اَنَّ ’nin haberi olup ref alameti  و ’dır. Cemi müzekker salim kelimeler harfle îrablanır.  الْفَٓائِزُونَ  kelimesi, sülâsi mücerredi  فوز  olan fiilin ism-i failidir.

İsm-i fail; eylemi yapan ve gerçekleştiren demektir. Geçici olarak o sıfatı yüklenen isimdir. İsm-i fail; hem varlığa (zata) hem de onun sıfatına delalet eden kelimelerdir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

اِنّ۪ي جَزَيْتُهُمُ الْيَوْمَ بِمَا صَبَرُٓواۙ اَنَّهُمْ هُمُ الْفَٓائِزُونَ

Cümle beyanî istînâf olarak fasılla gelmiştir. Fasıl sebebi şibh-i kemâl-i ittisâldir. 

اِنَّ  ile tekid edilmiş isim cümlesi, faide-i haber inkârî kelamdır.

اِنّ۪ي جَزَيْتُهُمُ  cümlesi tekidi arttırmak için gelmiştir ve önce geçen  إنَّ ’nin haberidir. (Âşûr)

Yalnızca bir isim cümlesi bile devam ve sübut ifade ettiğinden bu ve benzeri cümleler,  اِنَّ , isim cümlesi ve isnadın tekrar etmesi sebebiyle üç katlı bir tekid ve yerine göre de tahsis ifade eden çok muhkem/sağlam cümlelerdir. (Elmalılı, Kadir Suresi 1)

İsim cümleleri, mübteda ve haberden oluşur. Zaman ifade etmez. Asıl kuruluş sebebi; müsnedin, müsnedün ileyh için sabit olduğunu ifade etmektir. İsim cümlesinin haberi müfred ya da isim cümlesi olursa, asıl konulduğu mana olan sübutu veya bazı karînelerle istimrarı (devamlılığı) ifade eder. İstimrar ifadesi daha çok medh ve zem durumlarında olur. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi)

Masdar harfi  مَا ’nın sılası olan  صَبَرُٓوا , masdar tevilinde olup başındaki harf-i cerle birlikte  جَزَيْتُهُمُ  fiiline mütealliktir. Masdar-ı müevvel, mazi fiil sıygasında gelerek sebata, temekkün ve istikrara işaret etmiştir.  

Masdar harfi  مَا ’ya dahil olan  بِ  harfi, sebebiyyedir. 

بِما صَبَرُوا  ifadesiyle, ulaştıkları bu makamın sabretmeleri sayesinde olduğu belirtilmekle birlikte, idmâc yolu ile hakikatte onlara bu sevabı kazandıran sabırlarının gerçek nedeninin onlar tarafından alaya alınmak olduğuna da işaret edilmiştir. (Âşûr)

Masdar ve tekid harfi  اَنَّ ’nin dahil olduğu  اَنَّهُمْ هُمُ الْفَٓائِزُونَ  cümlesi, masdar-ı tevilinde,  جَزَيْتُهُمُ  fiilinin ikinci mef’ûlü konumundadır.

اَنَّ  ve fasıl zamiri ile tekid edilmiş isim cümlesi, faide-i haber inkârî kelamdır. İsim cümlesi sübut ve istimrar ifade etmiştir.

هُمُ  fasıl zamiri, kasr ifade etmiştir. Yani kazanan, siz değil onlardır. Kasr-ı sıfat ale’l-mevsûftur.

Fasıl zamiri ihtisas içindir. Yani kazananlar siz değil, onlardır, demektir. (Âşûr)

اَنَّ ’nin haberi olan  الْفَٓائِزُونَ , ism-i fail kalıbındadır. Marife olarak gelmesi bu özelliğin kemâl derecede olduğuna ve müsnedün ileyhe olan bağlılığına, ayrıca istimrara delalet etmiştir.

İsim cümlesinde yer alan ism-i fail, çoğunlukla sübut ve süreklilik anlamı ifade eder. Fiil cümlesinde yer alan ism-i fail ise hudûs ve yenilenme anlamı ifade eder. İsm-i fail, isim cümlesi bağlamında kullanılıp başında tekid lâmı (lâm-ı muzahlaka) bulunursa bu durum sübut manasını artırır. (Muhammed Rızk, Dr. Öğr. Üyesi, Hitit Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Arap Dili ve Belâgatı Anabilim Dalı, Kur’an-ı Kerim’de İsm-i Failin İfade Göstergesi (Manaya Delâleti, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Haziran/June 2020, 19/1: 405-426)

اَنَّهُمْ هُمُ الْفَٓائِزُونَ  [Kazançlı çıkanlar sadece ve sadece onlardır] cümlesinde kasr sanatı vardır. (Sâbûnî, Safvetü’t Tefasir)

اَنَّهُمْ  fetha ile okunmuştur; kesreli okunduğunda cümle başlangıcı olur. Anlam şöyledir: “Sabrettikleri için kazanmış oldular.” bu yüzden de sabırları sebebiyle en güzel karşılıkla ödüllendirildiler. Fethalı okuyuşta ise ifade  جَزَيْتُهُمُ  fiili,  اَنَّهُمْ هُمُ الْفَٓائِزُونَ  [onlara karşılık verdik] ifadesinin mef‘ûlü olup tıpkı  جَزَيْتُهُمُ فَوْزَهُمْ  (Onlara, karşılık olarak başarılı olmayı verdim.) denmiş gibi olur. (Keşşâf) 

Bu ayet, o bahtiyar insanların güzel halini ve kâfirlerin eziyetlerinden dolayı fayda gördüklerini beyan etmektedir. (Ebüssuûd)