Haşe'a خشع:  خُشُوع zelil, hor veya hakir olmak ya da o hale gelmek demektir. Bu kelime daha çok insanın vücut organları üzerinde tezahür eden alçak gönüllülük, tevazu, hakirlik ve zelillikle ilgili duruş için, ضَراعَةٌ sözcüğü ise çoğu zaman insanın kalbinde bulunan duyguları anlatmak için kullanılır. (Müfredat)

  Kuran’ı Kerim’de türevleriyle 17 ayette geçmiştir. (Mucemul Müfehres) Türkçede kullanılan şekli huşûdur. (Kuranı Anlayarak Okuma Rehberi) 

اَلَّذ۪ينَ هُمْ ف۪ي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَۙ

İsim cümlesidir. Cemi müzekker has ism-i mevsûl  اَلَّذ۪ينَ  önceki ayette geçen  الْمُؤْمِنُونَۙ kelimesinin sıfatı olarak mahallen merfûdur. İsm-i mevsûl sılası  هُمْ ف۪ي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ ‘ dur. Îrabdan mahalli yoktur.

Varlıkları niteleyen kelimelere sıfat denir. Arapça’da sıfatın asıl adı na’t ( النَّعَتُ )dır. Sıfatın nitelediği isme de men’ut ( المَنْعُوتُ ) denir. Bir ismi doğrudan niteleyen sıfata hakiki sıfat, dolaylı olarak niteleyen sıfata da sebebi sıfat denir.

Sıfat ile mevsuftan oluşan tamlamaya sıfat tamlaması denir. Sıfat tek kelime (isim), cümle ve şibh-i cümle olabilir. Ve sıfat birden fazla gelebilir.

Sıfat iki kısma ayrılır:

1. Hakiki sıfat

2. Sebebi sıfat

HAKİKİ SIFAT 

1. Müfred olan sıfatlar

2. Cümle olan sıfatlar olmak üzere ikiye ayrılır.

1. MÜFRED OLAN SIFATLAR

Müfred olan sıfatlar genellikle ism-i fail, ism-i mef’ûl, mübalağalı ism-i fail, sıfat-ı müşebbehe, ism-i tafdil, masdar, ism-i mensub ve sayı isimleri şeklinde gelir.

Sıfat mevsûfuna: cinsiyet, adet, marifelik - nekrelik ve îrab bakımından uyar.

Not: Gayri akil (akılsız çoğullar) mevsûf olarak geldiğinde sıfatını müfred müennes olarak da alır.

2. CÜMLE OLAN SIFATLAR: Üçe ayrılır: 1- İsim cümlesi olan sıfatlar, 2- Fiil cümlesi olan sıfatlar, 3- Şibh-i cümle olan sıfatlar. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

Munfasıl zamir  هُمْ  mübteda olarak mahallen merfûdur. 

ف۪ي صَلَاتِهِمْ  car mecruru  خَاشِعُونَ ‘ye mütealliktir.

خَاشِعُونَ  mübtedanın haberi olup ref alameti  وَ ’dır. Cemi müzekker salim kelimeler harfle irablanırlar. 

خَاشِعُونَ  kelimesi sülâsî mücerred olan  خشع  fiilinin ism-i failidir.

İsm-i fail; eylemi yapan ve gerçekleştiren demektir. Geçici olarak o sıfatı yüklenen isimdir. İsm-i fail; hem varlığa (zata) hem de onun sıfatına delalet eden kelimelerdir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

اَلَّذ۪ينَ هُمْ ف۪ي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَۙ

Ayet istînâfiyye olarak fasılla gelmiştir. Önceki ayetteki  الْمُؤْمِنُونَ  için sıfat konumundaki  اَلَّذ۪ينَ , bahsi geçenleri tazim ve sonraki habere dikkat çekmek için gelmiştir. Sıfat, mevsûfunun sahip olduğu bir özelliğe işaret etmek için yapılan tetmim ıtnâbı  sanatıdır. 

هُمْ ف۪ي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَۙ  cümlesi mevsulün sılasıdır. Sübut ve istimrar ifade eden isim cümlesinde takdim-tehir sanatı vardır.  ف۪ي صَلَاتِهِمْ  haber olan  خَاشِعُونَۙ ‘ye ihtimam için takdim edilmiştir.

صَلَاتِهِمْ  izafeti, muzâf ve muzâfun ileyhin aralarındaki bağlantının kuvvetine işaret eder. (Âşûr)

İsim cümleleri, mübteda ve haberden oluşur. Zaman ifade etmez. Asıl kuruluş sebebi;  müsnedin, müsnedün ileyh için sabit olduğunu ifade etmektir. İsim cümlesinin haberi müfred ya da isim cümlesi olursa, asıl konulduğu mana olan sübutu veya bazı karînelerle istimrarı (devamlılığı) ifade eder. İstimrar ifadesi daha çok medh ve zem durumlarında olur. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi)

ف۪ي صَلَاتِهِمْ  ifadesindeki  ف۪ي  harfinde istiare vardır.  ف۪ي  harfindeki zarfiyet manası dolayısıyla namaz, içine girilebilen maddi bir şeye benzetilmiştir. Burada  ف۪ي  harfi kendi manasında kullanılmamıştır.  صَلَاتِ , hakiki manada zarfiyeye yani içine girilmeye müsait değildir. Namazla mümin arasındaki irtibat, zarfla mazruf arasındaki irtibata benzetilmiştir. Konunun kesinliğini ifade etmek üzere bu harf kullanılmıştır. Câmi’, ikisi arasındaki mutlak irtibattır.

خَاشِعُونَۙ  ism-i fail vezninde gelmiştir.

İsim cümlesinde yer alan ism-i fail, çoğunlukla sübut ve süreklilik anlamı ifade eder. Bunun manası huşûnun onlarda sabit olduğudur.  

Cümlede  هُمْ  zamirinin tekrarı ve car mecrurun takdimi zamirin ait olduğu kimselere dikkat çekmek ve önem atfetmek kastına matuftur.

Şayet ‘’Neden  صَلَاتِ  (namaz) kelimesi onlara izafe edilmiştir?’’ dersen, şöyle derim: Çünkü namaz, onu kılan ile kendisine namaz kılınan arasında döner, namazın faydasını gören ise sadece onu kılan kişidir, namaz onun azığı, hazırlığıdır; bu yüzden de onun namazıdır. Kendisine namaz kılınan ise namaza ve ondan gelecek faydaya muhtaç değildir, müstağnidir. (Keşşâf) 

Muktezâ-i zâhire göre  صَلَاتِ  kelimesi müminlerin namazından bahsettiği için  الْمُؤْمِنُونَۙ çoğul sıygasına uygun olarak  صلوات  şeklinde çoğul sıygayla gelmesi gerekirdi. Ancak ayet üzerinde dikkatle durulduğunda anlaşılacaktır ki namazda huşûdan bahsedilmesi hasebiyle burada huşû namazın cinsine nispet edilmiştir, yani hangi namaz olursa olsun müminlerin onda huşû içinde olduklarını belirtir mahiyettedir. Dolayısıyla kelimenin çoğul yerine tekil gelmesi muktezâ-i zâhire aykırı görünse de muktezâ-i hale mutabıktır. (Nida Sultan Çelikkaya, Haber Üslubu Ve Haberin Muktezâ-i Zâhire Uygun Gelmemesi Durumu)

خَاشِعُونَۙ  [Huşû içindedirler.] Namazda huşû kalbin haşyet duyması, ürpermesi ve gözlerin bir yerde kalmasıdır; Katâde’den [v. 117/735] nakledildiğine göre gözün secde mekânına dikilmesidir. Rivayete göre Peygamber (sav) gözünü semaya dikerek namaz kılarmış; bu ayet indirilince artık gözünü secde ettiği yere doğru çevirmiş. (Keşşâf)

Müminlerin ikinci özelliği şudur: Ki onlar namazlarında huşû içindedirler. Huşû, bazıları korku, çekingenlik gibi kalp fiillerinden olmak üzere tarif etmiş; bazıları da sükûnet içinde olmak ve sallanmayı terk etmek gibi organlara ait fiillerden göstermiştir. Doğrusu huşû, aslı kalp'te, tezahürü beden de olmak üzere ikisini de içinde bulundurur. Kalbe ait tarafı, Rabbin azamet ve celâli karşısında kendi küçüklüğünü göstererek nefsi, Hakk'ın emrine baş eğdirip söz dinlettirecek ve edep ve tazimden başka bir şeye yönelmeyecek şekilde kalbin son derece bir saygı hissi duymasıdır. Dış görünüşle ilgili yönü de, vücut organlarında bu duygunun belirmesiyle bir sakinlik ve sükunet meydana gelmesi, gözlerinin önüne, secde yerine bakıp, sağa sola, şuna buna iltifat etmemesidir. Bundan dolayı, huşûnun aslı namazın şartlarından olan niyetin samimiliği ile; tezahürleri de namazın âdap ve diğer tamamlayıcıları ile ilgilidir. (Elmalılı)