Mü'minûn Sûresi 66. Ayet
قَدْ كَانَتْ اٰيَات۪ي تُتْلٰى عَلَيْكُمْ فَكُنْتُمْ عَلٰٓى اَعْقَابِكُمْ تَنْكِصُونَۙ 
قَدْ كَانَتْ اٰيَات۪ي تُتْلٰى عَلَيْكُمْ فَكُنْتُمْ عَلٰٓى اَعْقَابِكُمْ تَنْكِصُونَۙ
قَدْ tahkik harfidir. Tekid ifade eder. كَانَتْ nakıs, mebni mazi fiildir. تْ te’nis alametidir. İsim cümlesinin önüne geldiğinde, ismini ref haberini nasb eder.
اٰيَات۪ي kelimesi كَانَتْ ‘in ismi olup mukadder damme ile merfûdur. Mütekellim zamiri ي muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur.
تُتْلٰى عَلَيْكُمْ cümlesi كَانَتْ ‘in haberi olarak mahallen mansubdur. تُتْلٰى elif üzere mukadder fetha ile mebni meçhul muzari fiildir. Faili müstetir olup takdiri هى ‘dir.
عَلَيْهِمْ car mecruru تُتْلٰى fiiline mütealliktir.
فَ atıf harfidir. كُنْتُمْ nakıs, mebni mazi fiildir. İsim cümlesinin önüne geldiğinde, ismini ref haberini nasb eder. تُمْ muttasıl zamir كُنْتُمْ ‘un ismi olarak mahallen merfûdur.
عَلٰٓى اَعْقَابِكُمْ car mecruru تَنْكِصُونَۙ fiiline mütealliktir. Muttasıl zamir كُمْ muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur.
تَنْكِصُونَ fiili, كُنْتُمْ ‘un haberi olarak mahallen mansubdur. تَنْكِصُونَ fiili نَ ’un sübutuyla merfû muzari fiildir. Zamir olan çoğul و ’ı fail olarak mahallen merfûdur.قَدْ كَانَتْ اٰيَات۪ي تُتْلٰى عَلَيْكُمْ
Ayet, yardım olunmayanların hali olarak fasılla gelmiştir. وَ ’la gelmeyen bu hal cümlesi hal sahibinin durumunu tekid ifade ettiği için fasıl sebebi kemâl-i ittisâldir. Tekid edici halin başına وَ gelmez. Bu, durumun sürekli bir özellik olduğuna işaret eden ıtnâb sanatıdır.
Tahkik harfi قَدۡ ‘la tekid edilmiş, müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber talebî kelamdır. Veciz anlatım kastıyla gelen اٰيَات۪ي izafetinde Allah Teâlâ’ya ait zamire muzâf olan اٰيَات۪ tazim edilmiştir.
كَانَتْ ‘in haberi olan تُتْلٰى , muzari fiil cümlesi olarak gelmiştir.
Cümlede müsnedin muzari fiil cümlesi olarak gelmesi hükmü takviye, hudûs ve teceddüt ifade eder. Muzari fiil tecessüm özelliği sayesinde muhatabın muhayyilesini harekete geçirerek olayı daha iyi anlamasını sağlar.
Muzari fiilin geldiği hallerde çoğunlukla bu gaye mevcuttur. Muzari fiilin kullanımıyla sahne muhatabın gözünde sanki o anda canlanır. Bu da insanı etkiler. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi)
فَكُنْتُمْ عَلٰٓى اَعْقَابِكُمْ تَنْكِصُونَۙ
Ayetin ikinci cümlesi, makabline فَ ile atfedilmiştir.
Cümle كان ’nin dahil olduğu isim cümlesi, faide-i haber ibtidaî kelamdır. Cümlede car mecrur عَلٰٓى اَعْقَابِكُمْ , önemine binaen amili olan كان ’nin haberi تَنْكِصُونَۙ ‘ye takdim edilmiştir.
Müsnedin muzari fiil cümlesi formunda gelmesi hükmü takviye, hudûs ve teceddüt ifade eder. Muzari fiil tecessüm özelliği sayesinde muhatabın muhayyilesini harekete geçirerek olayı daha iyi anlamasını sağlar.
كان ‘nin haberinin muzari fiille gelmesi, geçmişte belirli bir süre devam edip biten eylemler ve geçmişte mûtat olarak yapılan, âdet haline gelmiş davranışlar olmak üzere iki manaya delalet eder. (Vecih Uzunoğlu, DEÜ İlahiyat Fak. Dergisi sayı 41)
فَكُنْتُمْ عَلٰٓى اَعْقَابِكُمْ تَنْكِصُونَ (Siz, ökçelerinizin üzerine gerisin geri dönüyordunuz) cümlesinde üstün bir istiare vardır. Yüce Allah, onların haktan yüz çevirmelerini istiare-i temsîliye yoluyla, arkaya dönene benzetmiştir. (Sâbûnî, Safvetü’t Tefâsîr)
Ayetlerden maksat Kur'an'dır. تَنْكِصُونَ , arkaya bakmadan geri geri gitmek demektir. Bu en çirkin yürüyüştür. Çünkü bu şekilde yürüyen arkasını görememektedir. (Nesefî, Medâriku’t Tenzîl Ve Hakâîku’t Te’vîl)
