وَمَا يَنْبَغ۪ي لَهُمْ وَمَا يَسْتَط۪يعُونَۜ
وَمَا يَنْبَغ۪ي لَهُمْ وَمَا يَسْتَط۪يعُونَۜ
Ayet atıf harfi وَ ‘la makabline matuftur. مَٓا nefy harfi olup olumsuzluk manasındadır.
يَنْبَغ۪ي fiili ي üzere mukadder damme ile merfû muzari fiildir. Faili müstetir olup takdiri هو ‘dir. لَهُمْ car mecruru يَنْبَغ۪ي fiiline mütealliktir. مَا يَسْتَط۪يعُونَ atıf harfi وَ ‘la مَا يَنْبَغ۪ي ‘ye matuftur.
مَٓا nefy harfi olup olumsuzluk manasındadır.
يَسْتَط۪يعُونَ fiili نَ ‘un sübutuyla merfû muzari fiildir. Zamir olan çoğul و ‘ı fail olarak mahallen merfûdur.
يَسْتَط۪يعُونَ fiili, sülâsi mücerrede üç harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. İstif’âl babındandır. Sülâsisi طوع ‘dır.
Bu bab fiile talep, tahavvül, vicdan, mutavaat, ittihaz ve itikat gibi anlamlar katar.
يَنْبَغ۪ي fiili, sülâsî mücerrede iki harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. Fiil infiâl babındadır. Sülâsîsi بغي ’dir.
Bu bab fiile mutavaat, mücerred yapıdaki asıl anlamıyla kullanılması gibi anlamlar katar.
وَمَا يَنْبَغ۪ي لَهُمْ وَمَا يَسْتَط۪يعُونَۜ
Atıfla gelen ayetin atıf sebebi hükümde ortaklıktır. Ilk cümle وَمَا يَنْبَغ۪ي لَهُمْ , menfi muzari fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.
Muzari sıyga, teceddüt ve tecessüm ifade etmiştir.
Muzari fiilin geldiği hallerde çoğunlukla bu gaye mevcuttur. Muzari fiilin kullanımıyla sahne muhatabın gözünde sanki o anda canlanır. Bu da insanı etkiler. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi)
Aynı üslupta gelen ikinci cümle وَمَا يَسْتَط۪يعُونَۜ , ilk cümleye atfedilmiştir. Atıf sebebi hükümde ortaklıktır.
Nefy harfi مَا ’nın tekrarı olumsuzluğu kuvvetlendirir. Bu cümle de menfi muzari fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.
مَا ’nın tekrarında cinas ve reddü’l-acüz ale’s-sadr sanatları vardır.
يَسْتَط۪يعُونَۜ - يَنْبَغ۪ي kelimeleri arasında mürâât-ı nazîr sanatı vardır.
Yani Kur’an'ı indirmek şeytanlara düşen bir iş değil ve zaten buna güçleri de asla yetmez. (Ebüssuûd)