Şuarâ Sûresi 211. Ayet

وَمَا يَنْبَغ۪ي لَهُمْ وَمَا يَسْتَط۪يعُونَۜ  ...

Zaten bu onların harcı değildir, buna güçleri de yetmez.
 
Sıra Kelime Anlamı Kökü
1 وَمَا
2 يَنْبَغِي bu yaraşmaz ب غ ي
3 لَهُمْ onlara
4 وَمَا ve zaten
5 يَسْتَطِيعُونَ yapamazlar ط و ع
 
Mekkeli bazı müşrikler risâlet görevinin ilk yıllarında Peygamber efendimizin karanlık güçler ve kötü ruhlarla ilişkisi olan bir kâhin olduğunu iddia ediyor, Kur’an’ı ona bir şeytanın getirdiğini söylüyorlardı (krş. Tûr 52/29); zira onların inançlarına göre kâhinlerin söylediklerini onlara şeytanlar telkin ediyordu. Bu sebeple onlara göre Resûlullah’ın getirdiği Kur’an da, olsa olsa, bir şeytan sözü olabilirdi. Söz konusu âyetler bu tür yersiz iddiaları reddetmektedir (Râzî, XXIV, 171; İbn Âşûr, XIX, 198). Hz. Peygamber’in şahsında genel olarak insanlığa hitap eden 213. âyet, Kur’an’ın Allah kelâmı olduğu delilleriyle ispatlandıktan sonra artık insanın şeytanların vesvese ve telkinlerine aldanıp da Allah’a ortak koşmaması, O’nunla birlikte başka ilâhlara tapmaması gerektiğini, aksi takdirde şiddetli cezaya çarptırılacağını haber vermektedir.
 

وَمَا يَنْبَغ۪ي لَهُمْ وَمَا يَسْتَط۪يعُونَۜ

 

Ayet atıf harfi  وَ ‘la makabline matuftur. مَٓا  nefy harfi olup olumsuzluk manasındadır.

يَنْبَغ۪ي  fiili  ي  üzere mukadder damme ile merfû muzari fiildir. Faili müstetir olup takdiri هو ‘dir.  لَهُمْ  car mecruru  يَنْبَغ۪ي  fiiline mütealliktir. مَا يَسْتَط۪يعُونَ atıf harfi  وَ ‘la  مَا يَنْبَغ۪ي ‘ye matuftur. 

مَٓا  nefy harfi olup olumsuzluk manasındadır.

يَسْتَط۪يعُونَ  fiili  نَ ‘un sübutuyla merfû muzari fiildir. Zamir olan çoğul و ‘ı fail olarak mahallen merfûdur.

يَسْتَط۪يعُونَ  fiili, sülâsi mücerrede üç harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. İstif’âl babındandır. Sülâsisi  طوع ‘dır. 

Bu bab fiile talep, tahavvül, vicdan, mutavaat, ittihaz ve itikat gibi anlamlar katar. 

يَنْبَغ۪ي  fiili, sülâsî mücerrede iki harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. Fiil infiâl babındadır. Sülâsîsi  بغي ’dir.

Bu bab fiile mutavaat, mücerred yapıdaki asıl anlamıyla kullanılması gibi anlamlar katar.

 

وَمَا يَنْبَغ۪ي لَهُمْ وَمَا يَسْتَط۪يعُونَۜ

 

Atıfla gelen ayetin atıf sebebi hükümde ortaklıktır. Ilk cümle  وَمَا يَنْبَغ۪ي لَهُمْ , menfi muzari fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.

Muzari sıyga, teceddüt ve tecessüm ifade etmiştir.

Muzari fiilin geldiği hallerde çoğunlukla bu gaye mevcuttur. Muzari fiilin kullanımıyla sahne muhatabın gözünde sanki o anda canlanır. Bu da insanı etkiler. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi)

Aynı üslupta gelen ikinci cümle  وَمَا يَسْتَط۪يعُونَۜ , ilk cümleye atfedilmiştir. Atıf sebebi hükümde ortaklıktır. 

Nefy harfi  مَا ’nın tekrarı olumsuzluğu kuvvetlendirir. Bu cümle de menfi muzari fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.

مَا ’nın tekrarında cinas ve reddü’l-acüz ale’s-sadr sanatları vardır.

يَسْتَط۪يعُونَۜ - يَنْبَغ۪ي  kelimeleri arasında mürâât-ı nazîr sanatı vardır.

Yani Kur’an'ı indirmek şeytanlara düşen bir iş değil ve zaten buna güçleri de asla yetmez. (Ebüssuûd)