Allah katından gelen bildirimleri düzmece olarak niteleyen inkârcılara evrendeki olaylar ve bunlara yön veren yüce kudret üzerinde düşünme çağrısı yaparak başlayan sûre, buna paralel bir içerikle, fakat bütün bu uyarı ve yol göstermelere rağmen iman etmemekte ısrar edenler için acı âkıbetin kaçınılmaz olduğu ve peygamberin de bu hususta başka yapacak bir şeyi bulunmadığı bildirilerek sona ermektedir. İnsanlar, Allah’ın kudreti karşısında kendilerinin ne kadar âciz olduğunu ve O’nun vaadinin gerçekliğini anlamaları için 26. âyette arkeoloji gibi beşerî bilimlerin, 27. âyette de jeofizik ve ziraat gibi deneysel bilimlerin verileri ışığında düşünmeye davet edilmekte, 28. âyette yine de hesap gününe inanmamakta direnen ve bu yöndeki uyarıları hafife alan kimselerin bulunduğu belirtilmekte, 29. âyette o gün gelip çattığında “iman ettik” demenin yarar sağlamayacağı hatırlatılmakta, son âyette de Resûl-i Ekrem’in ve onun yolundan giderek gerçekleri tebliğ etmeye çalışanların inatla inkârcılıklarını koruyanları zorla iman dairesine dahil etmek gibi bir görevlerinin bulunmadığı, tebliğ görevi yapıldıktan sonra onları irade sınavı ile baş başa bırakmak gerektiği bildirilmektedir. 28. âyetin “bu hüküm ne zaman?” şeklinde çevrilen kısmı, “Aramızdaki kesin hüküm ne zaman verilecek?” veya “Sözünü ettiğiniz bu mükâfat ve ceza ne zaman gelecek?” şeklinde açıklanmıştır. 29. âyetin “o hüküm günü” şeklinde tercüme edilen kısmı için “Bedir zaferinin kazanıldığı gün”veya “Mekke’nin fethedildiği gün” anlamını verenler olmuşsa da âyetin bağlamı burada kıyamet gününün kastedildiğini göstermektedir (Taberî, XXI, 116; Şevkânî, IV, 296).

فَاَعْرِضْ عَنْهُمْ وَانْتَظِرْ اِنَّهُمْ مُنْتَظِرُونَ

Fiil cümlesidir. فَ  şartın cevabının başına gelen rabıta harfidir. Takdiri, إن أعرضوا عنك (Sana yüz çevirirlerse) şeklindedir.  

اَعْرِضْ  sükun üzere mebni emir fiildir. Fail ise müstetir zamir  أنت ’dir. عَنْهُمْ car mecruru  اَعْرِضْ  fiiline mütealliktir.

وَ  atıf harfidir. Matuf ile matufun aleyhin hükümde ortak olduğunu belirtir. İkisi arasında tertip (sıra) olduğunu göstermez. Vav ile yapılan atıfta matuf ile matufun aleyh yer değiştirebilir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

انْتَظِرْ  sükun üzere mebni emir fiildir. Fail ise müstetir zamir  أنت ’dir.

İsim cümlesidir. اِنَّ  tekid harfidir. İsim cümlesinin önüne gelir, ismini nasb haberini ref eder. هُمْ  muttasıl zamir  اِنَّ ’nin ismi olarak mahallen mansubdur.

مُنْتَظِرُونَ  kelimesi,  اِنَّ ’nin haberi olup ref alameti  و ’dır. Cemi müzekker salim kelimeler harfle îrablanır. 

اَعْرِضْ  fiili, sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. İf’al babındadır. Sülâsîsi  عرض ’dir.

İf’al babı fiille, tadiye (geçişlilik) kesret, haynunet (zamanı gelmesi), sayruret, izale, zamana ve mekâna duhul, temkin (imkân sağlamak), vicdan (bir vasıf üzere bulmak) mutavaat (tef’il babının dönüşlülüğü), tariz (arz etmek, maruz bırakmak) manaları katar.

انْتَظِرْ  fiili, sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. 

İftiâl babındadır. Sülâsîsi  نظر ’dir.

İftiâl babı fiile mutavaat (dönüşlülük), ittihaz (edinmek, bir şeyi kendisi için yapmak), müşâreket (ortaklık), izhar (göstermek), ihtiyar (seçmek), talep ve çaba göstermek manaları katar. İfteale kalıbı hem soyut hem somut anlamlı fiiller için kullanılır.

مُنْتَظِرُونَ  kelimesi; sülâsî mücerrede iki harf ilave edilerek mezid yapılan iftiâl babının ism-i failidir.

İsmi fail; eylemi yapan ve gerçekleştiren demektir. Geçici olarak o sıfatı yüklenen isimdir. İsmi fail; hem varlığa (zata) hem de onun sıfatına delalet eden kelimelerdir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

فَاَعْرِضْ عَنْهُمْ وَانْتَظِرْ اِنَّهُمْ مُنْتَظِرُونَ

Rabıta harfi  فَ  ile gelen bu cümlede îcâz-ı hazif sanatı vardır. Cümle, öncesinin delaletiyle hazfedilen şartın cevabıdır. Takdiri,  إن أعرضوا عنك  [Eğer senden yüz çevirirlerse…] olan mahzuf şartla birlikte cümle şart üslubunda talebî inşâî isnaddır. Cevap cümlesi emir üslubunda talebî inşâî isnaddır. 

Aynı üslupta gelen  وَانْتَظِرْ  cümlesi hükümde ortaklık nedeniyle makabline atfedilmiştir.

فَاَعْرِضْ - انْتَظِرْ  kelimeleri arasında mürâât-ı nazîr sanatı vardır.

انْتَظِرْ  kelimesinde irsad sanatı vardır.

Cenab-ı Hakk'ın “Bekle, çünkü onlar da bekliyorlar” emri şu manalara gelebilir:

a) “Onların helakını bekle. Çünkü onlar da senin ölümünü bekliyorlar.” Bu izaha göre bu iki bekleyişin araları (manaca) birbirinden ayrı olmuş olur. Çünkü Hz. Peygamberin (s.a.) bekleyişi, hem Cenab-ı Hakk'ın vaadinden sonra hem de O'nun emriyledir. Onların bekleyişleri ise bu işi nefislerinin kendilerine güzel göstermesi ve şeytana güvenmeleri iledir.

b) “Sen, yardımı Allah'tan bekle. Çünkü onlar da yardımı ilahlarından bekliyorlar.” Bu manaya göre de, bu iki bekleyişin arası da ayırt edilmiştir.

c) “Sen onların azabını bekle, çünkü onlar da azabı istihza ederek ‘Bizi tehdit edip durduğun o şeyi haydi getir?’” (Araf Suresi, 70) ve “Eğer doğru söylüyorsanız, o vaid ne zaman?” (Yasin Suresi, 48) gibi sözleriyle beklemektedirler. (Fahreddin er-Râzî)

اِنَّهُمْ مُنْتَظِرُونَ

Beyanî istînâf veya ta’liliye olarak fasılla gelen cümlenin fasıl sebebi şibh-i kemâl-i ittisâldir. Ta’lil cümleleri ıtnâb sanatı babındandır. 

اِنَّ  ile tekid edilmiş, sübut ve istimrar ifade eden isim cümlesi, faide-i haber inkârî kelamdır.

Yalnızca bir isim cümlesi bile devam ve sübut ifade ettiğinden,  اِنَّ  ve isim cümlesi ile tekid edilen bu ve benzeri cümleler muhkem/sağlam cümlelerdir.

İsim cümlelerinin asıl kuruluş sebebi; müsnedin, müsnedün ileyh için sabit olduğunu ifade etmektir. İsim cümlesinin haberi müfred ya da isim cümlesi olursa asıl konulduğu mana olan sübutu veya bazı karinelerle istimrarı (devamlılığı) ifade eder. İstimrar ifadesi daha çok medh ve zem durumlarında olur. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi)

اِنَّ ’nin haberi olan  مُنْتَظِرُونَ ’nin, ism-i fail kalıbıyla gelmesi durumun devamlılığına işaret etmiştir.

İsim cümlesindeki ism-i fail istimrar ifade eder. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meâni İlmi)

مُنْتَظِرُونَ - انْتَظِرْ  kelimeleri arasında iştikak cinası ve reddü’l-acüz ale’s-sadr sanatları vardır.

Kur'an’daki bütün surelerde olduğu gibi bu surenin de son ayeti, hüsnü'l-intehâ sanatının güzel bir örneğidir.

Hüsnü'l-intehâ, mütekellimin sözünü makama ve girişe uygun güzel bir şekilde tamamlamasıdır. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kuran Işığında Belagat Dersleri Bedî İlmi)

Suredeki neredeyse bütün ayetlerin son kelimelerinin, fasılalarındaki  و- نَ  ve  ي - نَ  harfleriyle  oluşan ahenk, son derece dikkat çekicidir. Bu fasılalarda lüzum ma la yelzem sanatı vardır.

Peygamberimizden rivayet olunduğuna göre şöyle buyurmuştur: “Bir kimse Secde Suresi ile Mülk Suresini okursa Kadir gecesini ihya etmiş gibi sevap kazanır.”

“Bir kimse Secde suresini evinde okursa üç gün şeytan o eve girmez.” (Ebüssuûd)