قَالَ فَبِعِزَّتِكَ لَاُغْوِيَنَّهُمْ اَجْمَع۪ينَۙ

Fiil cümlesidir.  قَالَ  fetha üzere mebni mazi fiildir. Faili müstetir takdiri  هُوَ ‘dir. Mekulü’l-kavli  فَبِعِزَّتِكَ ‘dir. قَالَ  fiilinin mef’ûlün bihi olarak mahallen mansubdur.

فَ  zaiddir. Ayetlerin tertip üzere olduğunun işaretidir.  بِ  harf-i ceri kasem harfidir. عِزَّتِكَ car mecruru  mahzuf fiile mütealliktir. Takdiri,  أقسم (Yemin ederim) şeklindedir. 

بِ  harf-i ceri mecruruna ilsak, sebep, musahabe, zaid, karşılık – bedel, istiane, zaman – mekân zarfı gibi manalar kazandırabilir. Burada sebep manasındadır. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

لَ  kasemin cevabına gelen muvattie harfidir.  اُغْوِيَنَّ  fetha üzere mebni muzari fiildir. Fiilin sonundaki  نَ , tekid ifade eden nûn-u sakiledir. Faili müstetir olup takdiri  أنا ’dir. Muttasıl zamir  هُمْ  mef’ûlün bih olarak mahallen mansubdur. 

اَجْمَع۪ينَ  kelimesi  اُغْوِيَنَّ ‘deki mef’ûlun zamiri için manevi tekiddir. Nasb alameti  ي ‘dir. Cemi müzekker salim kelimeler harf ile îrablanır.

Tekid nunları bitiştikleri fiile istikbal manası kazandıran bir edatın veya durumun bulunması halinde muzari fiilin sonuna gelirler. (Soru, arz, tekid lâmı, ummak, teşvik, nehiy, temenni ve yemin gibi.)

Tekid nunu çoğu zaman sarih kasem, gizli kasem ve nehiyden sonra gelir. Hal ve istikbal ifade eden muzari fiilin manasını sadece istikbal anlamına hamleder ve bu  ن , fiilinin üç defa tekidini sağlar. (Kur’an’da Tekid Üslupları ve Çeşitleri Mehmet Altın Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2017/3) 

اُغْوِيَنَّهُمْ  fiili sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. Fiil if’al babındandır. Sülâsîsi  غوي ’dir.

İf’al babı fiile tadiye (geçişlilik), kesret, haynunet (zamanı gelmesi), sayruret, izale, zamana ve mekâna duhul, temkin (imkân sağlamak), vicdan (bir vasıf üzere bulmak), mutavaat (tef’il babının dönüşlülüğü), tariz (arz etmek, maruz bırakmak) manaları katar. Bazen de fiilin mücerret manasını ifade eder.

قَالَ فَبِعِزَّتِكَ لَاُغْوِيَنَّهُمْ اَجْمَع۪ينَۙ

Ayet istînâfiyye olarak fasılla gelmiştir. Fasıl sebebi şibh-i kemâl-i ittisâldir. Müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır. Allah Teâlâ, İblisin sözlerini bildirmektedir.

قَالَ  fiilinin mekulü’l-kavli kasem üslubunda gayrı talebî inşâî isnaddır.

Kasem cümlesi  فَبِعِزَّتِكَ , şart üslubunda gelmiştir. Cümlede îcâz-ı hazif sanatı vardır.

ف , takdiri  إن أنظرتني  (Bana mühlet verirsen) olan mahzuf şartın cevabına dahil olan rabıtadır.  بِ , kasem harfidir. Car mecrur  بِعِزَّتِكَ , takdiri  أقسم (Yemin ederim.) olan mahzuf fiile mütealliktir.  أقسم بِعِزَّتِكَ لَاُغْوِيَنَّهُمْ اَجْمَع۪ينَۙ  cümlesi, takdiri  أنا (Ben) olan mahzuf mübtedanın haberidir. Bu takdire göre, sübut ve istimrar ifade eden isim cümlesinin haberi kasem üslubunda gelmiştir.

لَ  ve  نَّ ‘la tekid edilen  لَاُغْوِيَنَّهُمْ اَجْمَع۪ينَ  cümlesi kasemin cevabıdır. Müspet muzari fiil sıygasında lâzım-ı faide-i haber inkârî kelamdır. Mahzuf şart ve mezkûr cevap cümlelerinden müteşekkil terkip, şart üslubunda talebî inşâî isnaddır.

عِزَّتِكَ  izafeti, muzâfa tazim ve teşrif ifade eder.

 فَبِعِزَّتِكَ ,yemindir, ‘gücüne yemin olsun ki’ demektir. (Ez-Zâdu’l Mesîr)

اَجْمَع۪ينَۙ  lafzı,  اُغْوِيَنَّهُمْ  cümlesindeki zamiri tekid içindir. 

"Dedi ki: İzzetin hakkı için hepsini mutlaka azdıracağım." Âdem'den ötürü yüce Allah onu kovup uzaklaştırınca, o da Allah'ın izzetine Âdemoğullarını arzu ve isteklerini kendilerine süslü göstermek, kalplerine şüpheler sokmak suretiyle saptıracağına yemin etti. Buna göre ["hepsini mutlaka azdıracağım"] ayeti onları masiyetlere çağıracağım demektir. (Kurtubî)