“Buluşma günü”nde yani âhirette olup biteceklerin bir özeti verilmektedir. Buna göre bütün insanlar, –dünyadayken yaptıkları eylemlerin hiçbiri Allah’a gizli kalmaksızın– yeniden hayat sahnesine çıkacaklar; kendisinden başka hiç kimsenin hükümranlık yetki ve imkânının bulunmadığı, sınırsız otorite sahibi, dolayısıyla tek ve mutlak hâkim olan Allah’ın âdil ve süratli yargılamasının sonunda hiç kimseye en küçük bir haksızlık yapılmaksızın herkes dünyada yaptıklarının karşılığını bulacak; cenneti hak edenler cennete, cehennemi hak edenler cehenneme gönderilecektir. 

Bir yoruma göre bütün insanlar mahşerde toplandıklarında bir görevli, 16. âyetteki ifadesiyle “Bugün hükümranlık kimindir?” diye seslenecek; bunun üzerine mahşerde toplananların hepsi bir ağızdan, “Elbette tek ve mutlak hükümran olan Allah’ındır!” diye cevap vereceklerdir. Soru soranın bir melekler topluluğu, cevap verenin de başka bir melekler topluluğu veya soru soranın ve cevap verenin bizzat yüce Allah olacağı yönünde görüşler de vardır (Râzî, XXVII, 46-47). 16. âyette, insanların ya inanmadıkları için hiç hesaba katmadıkları veya inanmakla birlikte gaflet ve ihmalleri yüzünden yeterince dikkate almadıkları âhiret gerçeğiyle yüz yüze gelince hissedecekleri korku ve çaresizliğin, içine düşecekleri yalnızlık halinin veciz ve sarsıcı bir ifadesi yer almaktadır.

يَوْمَ هُمْ بَارِزُونَۚ

يَوْمَ  önceki ayetteki  يَوْمَ التَّلَاقِ ‘den bedel olup mansubdur.  هُمْ بَارِزُونَۚ  muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur. 

Bedel: Metbuundaki kapalılığı açıklamak ve pekiştirmek gibi sebeplerle getirilen ve irab bakımından metbuuna uyan tabidir. Bedelden önce gelen ve bedelin irabını almış olduğu kelimeye “mübdelün minh” denir. Bedel 3 gruba ayrılır: 1. Bedel-i kül, 2. Bedel-i ba’z, 3. Bedel-i iştimâl. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

İsim cümlesidir. Munfasıl zamir  هُمْ  mübteda olarak mahallen merfûdur. بَارِزُونَ  haber olup ref alameti و ‘dır. Cemi müzekker salim kelimeler harfle îrablanır. 

بَارِزُونَ  kelimesi, sülasi mücerredi برز  olan fiilin ism-i failidir.

İsm-i fail; eylemi yapan ve gerçekleştiren demektir. Geçici olarak o sıfatı yüklenen isimdir. İsm-i fail; hem varlığa (zata) hem de onun sıfatına delalet eden kelimelerdir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

لَا يَخْفٰى عَلَى اللّٰهِ مِنْهُمْ شَيْءٌۜ

لَا يَخْفٰى عَلَى اللّٰهِ  cümlesi, munfasıl zamir  هُمْ ‘ün ikinci haberi olarak mahallen merfûdur.

Fiil cümlesidir. لَا  nefy harfi olup olumsuzluk manasındadır. يَخْفٰى  elif üzere mukadder damme ile merfû muzari fiildir. عَلَى اللّٰهِ car mecruru  يَخْفٰى  fiiline mütealliktir. 

مِنْهُمْ  car mecruru  شَيْءٌ ‘nün mahzuf haline mütealliktir. شَيْءٌ  muahhar fail olup lafzen merfûdur.

لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَۜ

Mukadder sözün mekulü’l-kavli olarak mahallen mansubdur. Takdiri, يقول الله: لمن الملك (Allah der ki: Mülk kimindir?) şeklindedir. 

İsim cümlesidir.  مَنِ  ism-i istifham ismi  لِ  harf-i ceriyle mahzuf mukaddem habere mütealliktir.  الْمُلْكُ  muahhar mübteda olup lafzen merfûdur.  الْيَوْمَ  zaman zarfı masdar  مُلْكُ ‘e mütealliktir.

لِلّٰهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ

Başka bir mukadder sözün mekulü’l kavli olarak mahallen mansubdur. Takdiri, يقول الله يجيب نفسه: الملك لله (Allah kendine cevap vererek der ki: Mülk Allah’ındır.) şeklindedir.

İsim cümlesdir.  لِلّٰهِ  car mecruru mahzuf mübtedanın mahzuf haberine mütealliktir. Takdiri,  مُلْكُ  (mülk) şeklindedir.  

الْوَاحِدِ  kelimesi  لِلّٰهِ ‘dan bedel olup mecrurdur. الْقَهَّارِ  kelimesi  الْوَاحِدِ ‘nin sıfatı olup mecrurdur.

Varlıkları niteleyen kelimelere sıfat denir. Arapça’da sıfatın asıl adı na’t ( النَّعَتُ )dır. Sıfatın nitelediği isme de men’ut ( المَنْعُوتُ ) denir. Bir ismi doğrudan niteleyen sıfata hakiki sıfat, dolaylı olarak niteleyen sıfata da sebebi sıfat denir.

Sıfat ile mevsuftan oluşan tamlamaya sıfat tamlaması denir. Sıfat tek kelime (isim), cümle ve şibh-i cümle olabilir. Ve sıfat birden fazla gelebilir.

Sıfat mevsûfuna: cinsiyet, adet, marifelik - nekrelik ve îrab bakımından uyar.

Sıfat iki kısma ayrılır: 1. Hakiki sıfat  2. Sebebi sıfat

Hakiki sıfat: 1- Müfred olan sıfatlar  2- Cümle olan sıfatlar olmak üzere ikiye ayrılır.

1. Müfred olan sıfatlar : Müfred olan sıfatlar genellikle ism-i fail, ism-i mef’ûl, mübalağalı ism-i fail, sıfat-ı müşebbehe, ism-i tafdil, masdar, ism-i mensub ve sayı isimleri şeklinde gelir.

Gayrı akil (akılsız çoğullar) mevsûf olarak geldiğinde sıfatını müfred müennes olarak da alır.

2. Cümle olan sıfatlar: 1- İsim cümlesi olan sıfatlar, 2- Fiil cümlesi olan sıfatlar, 3- Şibh-i cümle olan sıfatlar. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

يَوْمَ هُمْ بَارِزُونَۚ 

يَوْمَ  önceki ayetteki  يَوْمَ التَّلَاقِۙ ’dan bedeli kül’dür. Muzâfun ileyh olarak mahallen mecrur olan  هُمْ بَارِزُونَ  cümlesi, mübteda ve haberden müteşekkil, sübut ve istimrar ifade eden isim cümlesi, faide-i haber ibtidaî kelamdır.

İsim cümleleri mübteda ve haberden oluşur. Zaman ifade etmez. Asıl kuruluş sebebi; müsnedin, müsnedün ileyh için sabit olduğunu ifade etmektir. İsim cümlesinin haberi müfred ya da isim cümlesi olursa asıl konulduğu mana olan sübutu veya bazı karinelerle istimrarı (devamlılığı) ifade eder. İstimrar ifadesi daha çok medh ve zem durumlarında olur. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi) 

يَوْمَ  kıyamet gününden kinayedir.  يَوْمَ  kelimesinde zamana isnad vardır. İsnad gerçek merciye yapılmadığı için bu ifade mecaz-ı mürseldir.

بَارِزُونَۚ , ism-i fail vezninde gelerek sübut ve istimrar ifade etmiştir.

İsim cümlesindeki ism-i fail istimrar ifade eder. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi) 

لَا يَخْفٰى عَلَى اللّٰهِ مِنْهُمْ شَيْءٌۜ 

بَارِزُونَۚ ’deki zamirden hal olarak fasılla gelmiştir. Veya ikinci haberdir.

Menfi muzari fiil cümlesi, faide-i haber ibtidaî kelamdır.

Cümle, hâl-i müekkide olarak ıtnâbdır. Bu durumun sürekli bir özellik olduğuna işaret eder. 

Hal; cümlede failin, mefulün veya her ikisinin durumunu bildiren lafızlardır. Müekkid hal ise, cümleye yeni bir mana yüklemeyip sadece kendinden önceki failin, mefulün ya da cümlenin manasını tekid eder. Müekkid hal ile medh, ta’zim, tahkir veya tehdit amaçlanır. (ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 2017/3 yıl: 8 cilt: VIII sayı: 18 s.174)

Cümlede takdim-tehir sanatı vardır. عَلَى اللّٰهِ  ve  مِنْهُمْ  car mecrurları, fail olan  شَيْءٌۜ ‘a takdim edilmiştir. 

Ayette mütekellim Allah Teâlâ olduğu halde  اللّٰهِ  isminin zikredilmesi tecrîd sanatıdır. بَارِزُونَۚ  - يَخْفٰى  kelimeleri arasında tıbâk-ı îcab sanatı vardır.

لَا يَخْفٰى - بَارِزُونَۚ  kelimeleri arasında ise mürâât-ı nazîr sanatı vardır.

 لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَۜ 

Car mecrur olan  لِمَنِ , beyanî istînâf olarak fasıla gelen ve takdiri  يقول الله ( Allah der ki: ) olan mahzuf cümlenin mekulü’l-kavlidir. Bu takdire göre cümle müspet muzari fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.

Fiilin hazfi, îcâz-ı hazif sanatıdır. Mekulü’l-kavl konumundaki cümle, istifham üslubunda talebî inşai isnaddır. Cümle istifham üslubunda gelmiş olmasına rağmen ikrar ve itiraf kastı taşıdığı için mecaz-ı mürsel mürekkebdir.

Cümlede îcâz-ı hazif ve takdim-tehir sanatları vardır. 

مَنِ  soru harfi, harf-i cerle birlikte mahzuf mukaddem habere mütealliktir. الْمُلْكُ  muahhar mübtedadır.  الْيَوْمَۜ  zaman zarfı  الْمُلْكُ ’ye mütealliktir.

الْمُلْكُ  bütün cinslere işaret eden masdar vezninde gelerek mübalağa ifade etmiştir. Masdar vezninde olması, müteallak olmasını sağlamıştır.

الْيَوْمَۜ  ayette önemine binaen tekrarlanmıştır. Bu tekrarda ıtnâb ve reddü’l-acüz ale’s-sadr sanatları vardır.

Ayette mütekellimin Allah Teâlâ olması dolayısıyla istifhamda tecâhül-i ârif sanatı vardır. 

 لِلّٰهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ

Takdiri  يقول الله ( Allah der ki: )olan mahzuf fiilin mekulü’l-kavlidir. Cümlede îcâz-ı hazif sanatı vardır.  

Bu takdire göre cümle müspet muzari fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.

Mahzuf  يقول  fiilinin mekulü’l-kavli olan لِلّٰهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ  cümlesi , mübteda ve haberden müteşekkil, sübut ve istimrar ifade eden isim cümlesi, faide-i haber ibtidaî kelamdır.

Cümlede mübtedanın mahzuf oluşu, îcâz-ı hazif sanatıdır. Takdiri, الملك لله (Mülk Allahındır) şeklindedir. Car mecrur  لِلّٰهِ , mahzuf habere mütealliktir.

İsim cümleleri, mübteda ve haberden oluşur. Zaman ifade etmez. Asıl kuruluş sebebi; müsnedin, müsnedün ileyh için sabit olduğunu ifade etmektir. İsim cümlesinin haberi müfred ya da isim cümlesi olursa asıl konulduğu mana olan sübutu veya bazı karinelerle istimrarı (devamlılığı) ifade eder. İstimrar ifadesi daha çok medh ve zem durumlarında olur. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi) 

Lafz-ı celâl için iki sıfat olan  الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ  kelimelerinin aralarında  وَ  olmadan gelmesi her ikisinin birden müsnedün ileyhte mevcut olduğuna işaret eder.

Bu iki kelimenin ayetin anlamıyla olan mükemmel uyumu teşâbüh-i etrâf sanatıdır. Her ikisi de mübalağa vezninde gelerek mübalağa ifade etmiştir.

Ayette mütekellim Allah Teâlâ olduğu halde  اللّٰهِ  isminin zikredilmesi tecrîd sanatıdır. Allah isminin ayette tekrarlanması telezzüz, teberrük ve hükmün illetini bildirmek içindir, ayrıca bu tekrarda ıtnâb ve reddü’l-acüz ale’s-sadr sanatları vardır.