Müddessir Sûresi 20. Ayet
ثُمَّ قُتِلَ كَيْفَ قَدَّرَۙ 
ثُمَّ قُتِلَ كَيْفَ قَدَّرَۙ
ثُمَّ tertip ve terahi ifade eden atıf harfidir. ثُمَّ edatı mertebe açısından terahi manasınadır. Yani; aralıklarla, zaman içinde serpiştirilerek peyderpey olabilecek durumları bildirmektedir.
قُتِلَ atıf harfi ثُمَّ ile önceki ayetteki قُتِلَ ‘ye matuftur. Birinciyi tekid eder.
Fiil cümlesidir. قُتِلَ fetha üzere mebni, meçhul mazi fiildir. Naib-i faili müstetir olup takdiri هو ’dir. كَيْفَ istifham ismi amili قَدَّرَ ‘nın hali olarak mahallen mansubdur.
قَدَّرَ fetha üzere mebni mazi fiildir. Faili müstetir olup takdiri هو ‘dir.
قَدَّرَ fiili sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. Fiil tef’il babındandır. Sülâsîsi قدر ’dir.
Bu bab fiile çokluk (fiilin, failin veya mef‘ûlun çokluğu), bir tarafa yönelme, mef'ûlü herhangi bir vasfa nispet etmek, gidermek, bir terkibi kısaltmak, eylemin belli bir zaman diliminde meydana gelmesi, özneyi fiilin türediği şeye benzetmek, sayruret, isimden fiil türetmek, hazır olmak, bir şeyin aralıklarla tekrarlanması manalarını katar.ثُمَّ قُتِلَ كَيْفَ قَدَّرَۙ
Ayetin ilk cümlesi, ثُمَّ ile önceki ayete atfedilmiştir. Önceki ayeti tekid etmiştir.
Müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.
Cümle haber üslubunda gelmiş olmasına rağmen beddua manası taşımaktadır. (Veya alay etme maksatlı bir övgüdür.) Vaz edildiği mananın dışına çıktığından, mukteza-i zâhirin hilafına durum oluşmuştur. Bu nedenle mecazı mürsel mürekkeptir.
قُتِلَ fiili, meçhul bina edilmiştir. Meçhul bina edilen fiillerde mef’ûle dikkat çekme kastı vardır. Çünkü fiil malum bina edildiğinde mef’ûl olan kelime, meçhul binada naib-i fail olur.
Meçhul bina naib-i failin bu fiilde bir dahli olmadığına da işaret eder. (Dr. Adil Ahmet Sâbir er-Ruveynî, Teemmülat fi Sûret-i İbrahim, s. 127)
Beyanî istînâf olarak fasılla gelen كَيْفَ قَدَّرَۙ cümlesinin fasıl sebebi şibh-i kemâl-i ittisâldir. Istifham üslubun talebî inşâî isnaddır. كَيْفَ istifham ismi, قَدَّرَۙ fiilinin failinden haldir.
İstifham üslubunda gelmiş olmasına rağmen tevbih ve takrir amacı taşıyan cümle mecaz-ı mürsel mürekkebdir. Ayrıca soruda tecâhül-i ârif sanatı vardır. Cevabı malum bir soru şeklindeki cümle, haber üslubundan daha etkili hale gelmiş ve onun yaptığı davranışları düşünmeye, hak söze kulak vermeye çağırmıştır.
Ayet önceki ayeti hem lafzen hem manen tekid etmek üzere tekrarlanmıştır. Mübalağa için yapılan bu tekrarda ıtnâb ve reddü’l-acüz ale’s-sadr sanatları vardır.
Bu da onunla alay için denilmiştir ya da o konuda denebilecek en ileri sözü yakaladığı için böyle denilmiştir. Bu da: قتله اللّه ما أشجعه deyiminden gelir ki, Allah canını alsın, ne kadar cesurdur, demektir! Yani cesarette öyle bir dereceye ulaşmıştır ki, haset edilecek ve bu bedduayı hak edecek raddeye gelmiştir. İkinci ayet, mübalağa için tekrardır, ثُمَّ edatı ikincisinin birincisinden daha mübalağalı olduğunu ve arkadan gelenlerin de asıl manasında kullanıldığını göstermek içindir. (Beyzâvî, Safvetü’t Tefâsir)
Terahi, zamanda gecikme değil, rütbede gecikmedir. Çünkü bakışı, kaşlarını çatması, gülümsemesi, yüzünü çevirmesi, kibri, düşünce ve takdirine eşlik etmiştir. (Âşûr)
ثُمَّ قُتِلَ كَيْفَ قَدَّرَ Sonra kahrolsun, nasıl ölçtü? bu da mübalağa için tekrardır, ثُمَّ edatı ikincisinin birincisinden daha mübalağalı olduğunu ve arkadan gelenlerin de terahi manasında kullanıldığını göstermek içindir. (Beyzâvî, Ebüssuûd, Fahreddin er-Râzî)
