وَجَعَلْنَا سِرَاجاً وَهَّاجاًۖ

Fiil cümlesidir. وَ  atıf harfidir.  جَعَلْنَا  sükun üzere mebni mazi fiildir. Mütekellim zamiri  نَا  fail olarak mahallen merfûdur. سِرَاجاً  mef’ûlun bih olup fetha ile mansubdur.  وَهَّاجاً  kelimesi  سِرَاجاً’ ın sıfatı olup fetha ile mansubdur.

Varlıkları niteleyen kelimelere sıfat denir. Arapça’da sıfatın asıl adı na’t ( النَّعَتُ )dır. Sıfatın nitelediği isme de men’ut ( المَنْعُوتُ ) denir. Bir ismi doğrudan niteleyen sıfata hakiki sıfat, dolaylı olarak niteleyen sıfata da sebebi sıfat denir.

Sıfat ile mevsuftan oluşan tamlamaya sıfat tamlaması denir. Sıfat tek kelime (isim), cümle ve şibh-i cümle olabilir. Ve sıfat birden fazla gelebilir.

Sıfat mevsûfuna: cinsiyet, adet, marifelik - nekrelik ve îrab bakımından uyar.

Sıfat iki kısma ayrılır: 1. Hakiki sıfat  2. Sebebi sıfat

Hakiki sıfat: 1- Müfred olan sıfatlar  2- Cümle olan sıfatlar olmak üzere ikiye ayrılır.

1. Müfred olan sıfatlar: Müfred olan sıfatlar genellikle ism-i fail, ism-i mef’ûl, mübalağalı ism-i fail, sıfat-ı müşebbehe, ism-i tafdil, masdar, ism-i mensub ve sayı isimleri şeklinde gelir.

Gayrı akil (akılsız çoğullar) mevsûf olarak geldiğinde sıfatını müfred müennes olarak da alır.

2. Cümle olan sıfatlar: 1- İsim cümlesi olan sıfatlar, 2- Fiil cümlesi olan sıfatlar, 3- Şibh-i cümle olan sıfatlar. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi) 

وَهَّاجاًۖ  sıfat-ı müşebbehedir. Sıfat-ı müşebbehe; “Benzeyen sıfat” demektir. İsm-i faile benzediği için bu adı almıştır. İsm-i failin ifade ettiği anlam geçici olduğu halde, sıfat-ı müşebbehenin ifade ettiği anlam kalıcıdır. İsm-i fail değişen ve yenileşen vasfa delalet eder. Sıfat-ı müşebbehe sürekli ve sabit vasfa delalet eder. Bu süreklilik ve sabitlik az veya çok, bazen de sonsuza kadar devam eder. Geniş zamana delalet eder. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

وَجَعَلْنَا سِرَاجاً وَهَّاجاًۖ

Ayet atıf harfi  وَ ’la, 6. ayete atfedilmiştir. Atıf sebebi hükümde ortaklıktır. Cümleler arasında manen ve lafzen mutabakat mevcuttur. İstifhama dahildir. Müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır. Fiil azamet zamirine isnadla tazim edilmiştir.

Mazi fiil sebata, temekkün ve istikrara işaret eder. (Halidî, Vakafât, S.107)

وَهَّاجاً  kelimesi, mef’ûl olan  سِرَاجاً  için sıfattır. Sıfat, mevsûfunun sahip olduğu bir özelliğe işaret etmek için yapılan tetmim ıtnâbı sanatıdır. 

وَهَّاجاً  -  سِرَاجاً  kelimeleri arasında mürâât-ı nazîr sanatı vardır.

سِرَاجاً ; güneştir. Râğıb der ki: ”سِرَاج , fitil ve yağ ile parlayan kandildir. Işık veren her şey bu şekilde ifade edilir.  سِرَاج ’a,  مصباح 'da denir."  وَهَّاجاًۖ ; tutuşup parlayan, ışık veren, harareti yüksek olan ateş anlamındadır. Müfessirlerin bazısı  سِرَاجاً وَهَّاجاًۖ  demek, aydınlıkla harareti cem eden, parlak kandil demektir, der. (Rûhu’l Beyân, Âşûr)

Burada güneş,  سِرَاجاً وَهَّاجاًۖ ‘a benzetilerek teşbih-i beliğ olmuştur. (Âşûr)

سِرَاجاً  kelimesinden murad güneştir. Bu ayette, yaratmanın eş anlamlısı olan bina kullanıldığı gibi, şemsin (güneşin) eşanlamlısı olan sirac (kandil) kullanılmıştır. (Ebüssuûd)