لَا يَذُوقُونَ ف۪يهَا بَرْداً وَلَا شَرَاباًۙ
لَا يَذُوقُونَ ف۪يهَا بَرْداً وَلَا شَرَاباًۙ
Cümle önceki ayetteki لَابِث۪ينَ ‘deki zamirin hali olarak mahallen mansubdur.
Hal, cümlede failin, mef’ûlun veya her ikisinin durumunu bildiren lafızlardır (kelime veya cümle). Hal, “nasıl?” sorusunun cevabıdır. Halin durumunu açıkladığı kelimeye “zül-hal” veya “sahibu’l-hal” denir. Umumiyetle hal nekre, sahibu’l hal marife olur. Hal mansubdur. Türkçeye “…rek, …rak, …dığı, halde iken, olduğu halde” gibi ifadelerle tercüme edilir. Sahibu’l hal açık isim veya zamir olduğu gibi müstetir (gizli) zamir de olabilir. Hali sahibu’l hale bağlayan zamire rabıt zamiri denir. Bu zamir bariz (açık), müstetir (gizli) veya mahzuf (hazf edilmiş) olarak gelir.
Hal sahibu’l-hale ya و (vav-ı haliye) ya zamirle veya her ikisi ile bağlanır. Hal üçe ayrılır: 1. Müfred olan hal (Müştak veya camid), 2. Cümle olan hal (İsim veya fiil), 3. Şibh-i cümle olan hal (Harf-i cerli veya zarflı isim). (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)
Fiil cümlesidir. لَا nefy harfi olup olumsuzluk manasındadır.
يَذُوقُونَ fiili نَ ‘un sübutuyla merfû muzari fiildir. Zamir olan çoğul و ‘ı fail olarak mahallen merfûdur. ف۪يهَا car mecruru يَذُوقُونَ fiiline mütealliktir. بَرْداً mef’ûlun bih olup fetha ile mansubdur.
وَ atıf harfidir. لَا zaid harftir. لَا nefy harfinin tekrarı olumsuzluğu tekid içindir. شَرَاباً kelimesi بَرْداً ‘e mütealliktir.
لَا يَذُوقُونَ ف۪يهَا بَرْداً وَلَا شَرَاباًۙ
Ayet, önceki ayetteki لَابِث۪ينَ ‘deki zamirden hal cümlesi olarak fasılla gelmiştir. Fasıl sebebi kemâl-i ittisâldir. Hal cümleleri anlamı zenginleştiren ıtnâb sanatıdır.
Menfi muzari fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır. Muzari fiil teceddüt, istimrar ve tecessüm ifade etmiştir. Ayrıca muzari fiilde muhatabın muhayyilesini (hayal gücünü) harekete geçirerek dikkatini artıran tecessüm özelliği vardır.
Muzari fiilin geldiği hallerde çoğunlukla bu gaye mevcuttur. Muzari fiilin kullanımıyla sahne muhatabın gözünde sanki o anda canlanır. Bu da insanı etkiler. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi)
Cümlede takdim-tehir sanatı vardır. Car mecrur ف۪يهَا , ihtimam için mef’ûl olan بَرْداً ‘e takdim edilmiştir.
Olumsuzluğu tekid için لَا ‘nın dahil olduğu لَا شَرَاباًۙ birinci mef’ûl, بَرْداً ’e atfedilmiştir. Cihet-i camiâ, tezâyüftür.
شَرَاباًۙ ve بَرْداً kelimelerinin nekre gelişi, nev, taklil ve tazim ifade eder.
Orada serinlik de, içilecek bir şey de tatmazlar yani hissetmezler. Yoksa zevkin aslı, tadın varlığıdır. Serinlikten murad, onları rahatlatan ve ateşin hararetini onlardan gideren şeydir. Yoksa onlar, cehennemde zemherinin soğuğunu tadarlar. بَرْداً , istifade edecekleri ve kendine meyledecekleri serinlik demektir. بَرْداً kelimesinin belirsiz gelişi, türünü bildirmek içindir. Katâde der ki: ”Arapların, yurdunda sıcak çok olduğu için, rahatlıktan kinaye olarak berd, برد (serinlik) denilmiştir. Öyle ki, insanın hararet anında serinlikten duyduğu lezzete itibar ederek “Allah geçimini tebrid etsin”, yani “güzel kılsın” derler. شَرَاباًۙ kelimesinden murad, susuzluklarını gideren şeydir. (Rûhu-l Beyân, Âşûr)
بَرْداً (Soğuk)tan murad edilen şey hakkında üç görüş vardır:
Birincisi: O şarabın soğukluğudur, bunu da Ebû Salih, İbn Abbâs'tan: Orada ne şarabın soğukluğunu ne de şarabı tadarlar, demiştir.
İkincisi: O güzel koku ve rahatlıktır, bunu da Hasen ile Atâ’, demişlerdir.
Üçüncüsü: O uykudur, bunu da Mücâhid, Süddi, Ebû Ubeyde ve İbn Kuteybe, demişlerdir. (Zâdu’l-Mesîr, Âşûr)