Nebe' Sûresi 7. Ayet

وَالْجِبَالَ اَوْتَاداًۖ  ...

Biz, yeryüzünü bir döşek, dağları da birer kazık yapmadık mı?  (6 - 7. Ayetler Meali)
 
Sıra Kelime Anlamı Kökü
1 وَالْجِبَالَ ve dağları ج ب ل
2 أَوْتَادًا birer kazık و ت د
 
İnsanlığın yaşamasına uygun bir duruma getirilmiş olan yerküresi, üstünde insanların oturup kalkmasına, yatıp uyumasına elverişli olan döşeğe benzetilirken dağlar da arzı dengede tutmak için çakılmış kazıklara benzetilmiştir. Çünkü dağlar yer yuvarlağının dengesini sağlamaktadır. (bk. Kur’an Yolu, Nahl 16/15). Dağların, içinde madenlerin bulunması, suların birikmesi, üstünde çeşitli bitki ve ormanların oluşması vb. sayılamayacak kadar çok jeolojik, biyolojik ve hayatî faydaları vardır. Allah Teâlâ, dağlarla dengesini sağladığı bu yeryüzünde insanların huzur ve sükûn içerisinde mutlu bir şekilde yaşamaları ve nesillerini devam ettirmeleri için onları erkekli dişili çiftler olarak yaratmıştır; 8. âyet bunu ifade eder (krş. Rûm 30/21; Necm 53/45). “Dinlenme vesilesi” diye çevirdiğimiz sübât kelimesi sözlük manaları yanında mecaz olarak “ölüm” anlamında da kullanılmaktadır. Uyku bir dereceye kadar hareket ve faaliyeti kestiği için ölüme benzetilerek ona da sübât denmiştir (Zemahşerî, IV, 207; Şevkânî, V, 421). Kaynak : Kur'an Yolu Tefsiri Cilt: 5 Sayfa: 536
 

وَالْجِبَالَ اَوْتَاداًۖ


Cümle atıf harfi وَ ‘la 6. ayete matuftur. نَجْعَلِ  fiilinin mef’ûlun bihi olarak fetha ile mansubdur. اَوْتَاداً  ikinci mef’ûlun bih olup fetha ile mansubdur.

 

وَالْجِبَالَ اَوْتَاداًۖ


Önceki ayetteki istifhama dahil olan bu ayette  وَالْجِبَالَ  ve  اَوْتَاداً  önceki ayetteki  اَلَمْ نَجْعَلِ  fiilinin iki mef'ûlüdür. اَوْتَاداً ’deki tenvin nev ifade eder. 

Ayette teşbihi beliğ sanatı vardır. Dağlar kazıklara benzetilmiştir. Vech-i şebeh sağlamlıktır. Dağlar  yeryüzünü  sarsıntıdan korur. Tıpkı kazıkların binayı koruması gibi. Teşbihte  taraflar müfret ve hissidir. Müşebbeh  الْجِبَالَ , müşebbehün bih  اَوْتَاداً ’dir. Teşbih edatı mahzuftur. 

[Dağları da birer kazık yapmadık mı?] Dağların yeryüzüne birer kazık yapılmasından murat, sağlam bir şekilde tespit edilmesidir. Tıpkı evin sütunlarla, direklerle tespit edilmesi gibi. Ta ki, sakin dursun ve üzerindekiler sallanmasınlar. Bu, edebî bir benzetme türüdür. اَوْتَاداً  kelimesi  وتَد 'in çoğuludur. O da tahta ve benzeri şeylerden; sallanan, hareket eden şeylerin sağlamlaştırıldığı, sabitleştirildiği şeydir. (Rûhu-l Beyân)

اَوْتَاداًۖ , yere veya duvara çakılan çivi ve kazık demek olan  وتَد  kelimesinin çoğuludur. Kazık ve çivi; sıkıştırma ve zorlama ile bağlama ve sabit tutma aracıdır. Nitekim bizde de "çivi çakmak" bina yapmaktan kinaye olarak kullanıldığı gibi "kazık çakmak" da bir yerde sabit durmak ve ikâmet etmekten kinaye olarak ebediyet mânâsında bile kullanılır. "Sanki dünyaya kazık çakacak!" denildiği zaman sonsuz kalmak istiyor demekten kinaye olur. Burada yeryüzünün insan hayatı için bir döşek gibi olduğu anlatılırken, dağların da bu döşeğin durumunu sabitleştirmek için çakılmış kazıklar gibi bazı faydaları bulunduğuna ve dağlar kaldırılıverilmiş olsa o döşek üzerinde kalmanın ve huzurun yok olacağına işaret edilmiş bulunuyor. (Elmalılı, Âşûr)