وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِم۪ينَ مِنْكُمْ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِر۪ينَ

وَ  atıf harfidir.  لَ  harfi, mahzuf kasemin cevabının başına gelen muvattiedir. قَدْ  tahkik harfidir. Tekid ifade eder. 

عَلِمْنَا  sükun üzere mebni mazi fiildir. Mütekellim  zamiri نَا  fail olarak mahallen merfûdur.

الْمُسْتَقْدِم۪ينَ  mef’ûlun bih  olup nasb alameti  ي ‘dir. Cemi müzekker salim kelimeler harf ile îrablanır. 

مِنْكُمْ  car mecruru  لْمُسْتَقْدِم۪ينَ ‘nin mahzuf haline müteallıktır. 

وَ  atıf harfidir.  لَ  harfi, mahzuf kasemin cevabının başına gelen muvattiedir.  قَدْ  tahkik harfidir. Tekid ifade eder.

عَلِمْنَا  sükun üzere mebni mazi fiildir. Mütekellim zamir  نَا  fail olarak mahallen merfûdur.  الْمُسْتَأْخِر۪ينَ  mef’ûlun bih olup nasb alameti  ي ‘dir. Cemi müzekker salim kelimeler harf ile îrablanır.

الْمُسْتَأْخِر۪ينَ  -  الْمُسْتَقْدِم۪ينَ  kelimeleri sülâsî mücerrede üç harf ilave edilerek mezid yapılan  istif’al babının ism-i failidir.

İsm-i fail; eylemi yapan ve gerçekleştiren demektir. Geçici olarak o sıfatı yüklenen isimdir. İsm-i fail; hem varlığa (zata) hem de onun sıfatına delalet eden kelimedir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِم۪ينَ مِنْكُمْ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِر۪ينَ

وَ  atıf harfidir. Ayet, … اِنَّا لَنَحْنُ  cümlesine matuftur.

لَ  mahzuf kasemin cevabının başına gelen harftir. Kasem fiilinin hazfi îcâz-ı hazif sanatıdır. Mahzufla birlikte cümle kasem üslubunda gayr-ı talebî inşâî isnaddır. 

قَدْ  ve  لَ  ile tekid edilmiş cevap cümlesi …  وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِم۪ينَ , müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber inkârî kelamdır.

عَلِمْنَا  fiilindeki  نَا  zamiri azamet zamiridir.

Allah Teâlâ, Kur'an'da ne zaman kendisinden azamet zamiriyle bahsetse hemen öncesinde veya sonrasında vahdaniyetinin bilinmesi için kendisine ait tekil bir zamir gelir. (Samerrâî,  Beyânî Tefsîr Yolu, C. 2, S. 467)

Aynı üslupta gelen  وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِر۪ينَ  cümlesi de birinci kaseme matuf olup, mahzuf kasemin cevabıdır. 

وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِم۪ينَ مِنْكُمْ  cümlesiyle,  وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِر۪ينَ  cümlesi arasında mukabele sanatı vardır..

Bu ayet-i kerimeyi müfessirler şu şekillerde izah etmişlerdir:

“Şüphesiz ki biz, sizden önce yaratılmış olup ölenleri de şu anda diri olanları da ve bundan sonra yaratılacak olardan da biliriz.”

“Şüphesiz ki biz, ölenleri de diri kalanları da biliriz.”

“Şüphesiz ki biz, geçmiş ümmetleri de, sonradan gelen Muhammed ümmetini de biliriz.”

“Şüphesiz ki biz, sizden, ölüp ahirete intikal etmiş olanları da sizden sonra babalarının sulbünde ve analarının rahminde olacak olanları da biliriz.”

“Şüphesiz ki biz, namazda ön safta olanları da ve belli sebeplerden dolayı arka saflarda duranlan da biliriz.” (Taberi - Fahreddin er-Râzî)

Ayette Allah Teâlâ, bildiklerini iki gruba ayırmıştır. Taksim sanatı vardır.

الْمُسْتَقْدِم۪ينَ  ve  الْمُسْتَأْخِر۪ينَ  kelimeleri arasında tıbâk-ı îcab, muvazene, لَقَدْ  ve  عَلِمْنَا kelimelerinin tekrarında ıtnâb ve reddü’l-acüz ale’s-sadr  sanatları vardır.

لَقَدْ  ve  عَلِمْنَا ‘nın tekrarı manayı zihinde iyice yerleştirmeye ve tekide matuf ıtnâbtır.