Kur'ân Seferberliği - Birlikte Kur'ân Seferberliğine Çıkıyoruz!

Hicr Sûresi 8. Ayet

مَا نُنَزِّلُ الْمَلٰٓئِكَةَ اِلَّا بِالْحَقِّ وَمَا كَانُٓوا اِذاً مُنْظَر۪ينَ

Biz, melekleri ancak hak ve hikmete uygun olarak indiririz. O zaman da onlara mühlet verilmez.

Sıra	Kelime	Anlamı	Kökü
1	مَا
2	نُنَزِّلُ	biz indirmeyiz	ن ز ل
3	الْمَلَائِكَةَ	melekleri	م ل ك
4	إِلَّا	olmaksızın
5	بِالْحَقِّ	hak ile	ح ق ق
6	وَمَا	ve olmaz
7	كَانُوا	onların	ك و ن
8	إِذًا	o zaman da
9	مُنْظَرِينَ	mühletleri	ن ظ ر

“Ceza hükmü” diye çevirdiğimiz âyetteki hak kelimesi İbn Âşûr’a göre burada tam olarak “kesinleşmiş mahkûmiyet, ceza, azap” anlamına gelmektedir (XIV, 19). Nitekim, âyetin “O zaman da onlara artık süre tanınmaz” anlamındaki son bölümü de bunu göstermektedir. Çünkü hayat insanların hak ve hidayeti bulmaları için tanınmış bir mühlet, bir fırsattır. Âyetten anlaşıldığına göre meleklerin gelişiyle azap hükmü de gelmiş olacağından bu mühlet ortadan kalkmış, iptal edilmiş olacaktır. Oysa yüce Allah merhametinin gereği olarak kullarına, ön yargılı ve tepkisel davranışlardan sıyrılarak mâkul düşünüp karar vermelerini mümkün kılan bir ortama kavuşmalarını sağlayacak ölçüde mühlet ve fırsat tanımayı irade buyurmuştur. İşte bunun için de müşriklerin –burada görüldüğü gibi– zaman zaman kendilerini azaba uğratacak talepleri olmuşsa da bu talepler kabul edilmemiştir (bu hususta daha fazla bilgi ve farklı açıklamalar için bk. En‘âm 6/8; Ankebût 29/53-54).
İkinci bir yoruma göre âyetteki hak kelimesi Allah’ın melekler gönderme yönündeki hükmünü, kararını, iradesini ifade eder. Buna göre Allah, putperestlerin olur olmaz isteklerine göre melek göndermez; ancak kendi iradesi, hikmeti ve kararı uyarınca gönderir (Şevkânî, III, 139).
Diğer bir yoruma göre ise buradaki hak kelimesinden maksat, “hikmet ve maslahat”tır. Buna göre âyette, “Biz melekleri ancak hikmet ve iyilik için indiririz; bu sayede melekler size Peygamber’in doğruluğunu kanıtlayan açık seçik kanıtlar gösterip sizi inanmaya mecbur bırakırlar; fakat böyle bir mecburiyet sonucu iman etmenizin bir anlamı kalmaz ve artık bir imtihandan ibaret olan hayatta kalmanız da gereksiz hale gelir. Onun için istediğiniz kabul edilmeyecek, size melekler gelmeyecek” buyurulmaktadır (Zemahşerî, II, 310).

Kaynak :Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 3 Sayfa: 335

مَا نُنَزِّلُ الْمَلٰٓئِكَةَ اِلَّا بِالْحَقِّ

Fiil cümlesidir. مَا nefy harfi olup olumsuzluk manasındadır. نُنَزِّلُ merfû muzari fiildir. Faili müstetir olup takdiri نحن ‘dur.

الْمَلٰٓئِكَةَ mef’ûlun bih olup fetha ile mansubdur.

اِلَّا hasr edatıdır. بِالْحَقِّ car mecruru الْمَلٰٓئِكَةَ ‘nin mahzuf haline müteallıktır.

نُنَزِّلُ fiili sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. Tef’il babındandır. Sülâsîsi نزل ’dir.

Bu bab fiile çokluk (fiilin, failin veya mef‘ûlun çokluğu), bir tarafa yönelme, mef'ûlü herhangi bir vasfa nispet etmek, gidermek, bir terkibi kısaltmak, eylemin belli bir zaman diliminde meydana gelmesi, özneyi fiilin türediği şeye benzetmek, sayruret, isimden fiil türetmek, hazır olmak, bir şeyin aralıklarla tekrarlanması manalarını katar.

وَمَا كَانُٓوا اِذاً مُنْظَر۪ينَ

وَ atıf harfidir. مَا nefy harfi olup olumsuzluk manasındadır. كَانُوا isim cümlesinin önüne geldiğinde ismini ref haberini nasb eder.

كَانُوا damme üzere mebni nakıs fiildir. كَانُوا ’nun ismi, cemi müzekker olan و muttasıl zamir olarak mahallen merfûdur

اِذاً cevap harfidir.

مُنْظَر۪ينَ kelimesi كَانُٓوا ‘nun haberi olup nasb alameti ي harfidir. Cemi müzekker kelimeler harfle îrablanırlar.

مُنْظَر۪ينَ sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan if’al babının ism-i mef’ûludur.

مَا نُنَزِّلُ الْمَلٰٓئِكَةَ اِلَّا بِالْحَقِّ

Ayet istînâfiyye olarak fasılla gelmiştir. Menfi muzari fiil cümlesi, faide-i haber inkârî kelamdır.

Kasr üslubuyla tekid edilmiştir. مَا ve اِلَّٓا ile oluşan kasr, fiille müteallıkı arasındadır. Kasr-ı mevsuf ale’s sıfattır.

اِلَّا بِالْحَقِّ [Ancak hak ile] sözü; ancak Kur’an ile anlamındadır, Mücahid’in, risalet ile diye de açıkladığı rivayet edilmiştir. Hasen de; iman etmeyecek olurlarsa, ancak azap ile indiririz, diye açıklamıştır. (Beyzâvî)

Fiilin cemi mütekkellim zamirine isnadı meleklere tazim ifade eder.

نُنَزِّلُ fiili azamet zamirine isnad edilmiştir. Allah Teâlâ Kur'an'da ne zaman kendisinden azamet zamiriyle bahsetse hemen öncesinde veya sonrasında vahdaniyetinin bilinmesi için kendisine ait tekil bir zamir gelir. (Samerrâî, Beyanî Tefsir Yolu, C.2 S.467).

وَمَا كَانُٓوا اِذاً مُنْظَر۪ينَ

Ayetteki ilk cümleye matuftur.

Menfi كَان ’nin dahil olduğu isim cümlesi, faide-i haber ibtidaî kelamdır.

مَا كَانُ ’li olumsuz sıygalar, gerçekleşmesi aklen caiz olmayan umumi olumsuzluk için kullanılır. (Sâbûnî, Safvetü't Tefasir, 3/79)

Cevap harfi اِذاً, burada amel etmemiştir.

كَانُ ’nin haberi olan مُنْظَر۪ينَ , ism-i fail kalıbında gelerek kesinliğini vurgulamıştır.

الْحَقِّ ‘nın vahiy yahut azap olduğu da söylenmiştir. اِذاً onlara cevaptır ve mukadder şartın cezasıdır yani ‘’Melekler indirseydik onlara süre tanınmazdı’’ demektir. (Beyzâvî)

مُنْظَر۪ينَ (kendilerine mühlet verilenler) ile 10. ayetin sonundaki الْاَوَّل۪ينَ (Evvelkiler) ile 12. ayetin sonundaki الْمُجْرِم۪ينَ (Suçlular) gibi kelimelerde, kulağı etkileyen seci vardır. (Safvetü’t Tefâsîr)

Cenab-ı Hakk’ın, [kendilerine mühlet verilmez] ifadesinin manası, “Eğer melekler indirilirse, onlara zaman yani mühlet tanınmaz. Çünkü, meleklerin inmesi ile, mükellefiyet sona erer”. (Fahreddin er-Râzî)

Ayetin Sayfasına Git (261) Hicr Sûresine Git