Allahu Teala’ya verilen ahdin Kur’âna inanmak olduğu söylenmiştir. Allah’ın bizlere lütfettiği nimetlerini hatırlamamız bizim için çok önemlidir. Şükrümüzü artırır. Ayrıca İbrahim Suresi 7. ayetinde şükrün; nimetin artma sebebi olduğu ifade edilmiştir.

Günümüzde çeşitli sorunlarını psikologlarla görüşerek çözmek isteyen birçok danışandan, sahip olduğu nimetleri alt alta yazarak sıralaması istenmektedir. Aslında amaç ne kadar çok nimetin bize verildiğinin ve sahip olduğumuz maddi ve manevi zenginlikleri kabullenmeye kendimizi ikna etmektir. İşte Yüce Allah bize bu ayette sözkonusu metodu zaten önermiştir.  

يَا بَن۪ٓي اِسْرَٓاء۪يلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّت۪ٓي اَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَاَوْفُوا بِعَهْد۪ٓي اُو۫فِ بِعَهْدِكُمْ وَاِيَّايَ فَارْهَبُونِ

يَا  nida harfidir.  بَن۪ٓي اِسْرَٓاء۪يلَ  münadadır. بَن۪ٓي  muzaf olup, cemi müzekker salim kelimelere mülhak olduğu için nasb alameti  ى ’dir. İzafetten dolayı  ن  harfi hazfedilmiştir. 

اِسْرَٓاء۪يلَ  muzâfun ileyh olup, gayri munsarif olduğu için elif üzere mukadder fetha ile mecrurdur. 

Gayri munsarif isimler: Kesra (esre) ve tenvini alamayan isimlerdir. Gayri munsarif isimler esre yerine fetha alırlar. Yani bu isimler ref halinde damme, nasb halinde fetha, cer halinde yine fetha alırlar.Gayri munsarif “memnu’un mine’s-sarf (اَلْمَمْنُوعُ مِنَ الصَّرفِ)” da denir. Arapçada kullanılmakla birlikte arapça kökenli olmayan alem (özel) isimler (Yer, ülke, kişi adları vb. gibi isimler) de gayri munsariftir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

Nidanın cevabı   اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ  ‘ dır. 

Fiil cümlesidir. اذْكُرُوا  fiili  نَ ‘un hazfıyla mebni emir fiildir. Zamir olan çoğul و ‘ı fail olarak mahallen merfûdur. نِعْمَتِيَ  mef‘ûlün bih olup, mukadder fetha ile mansubdur. Mütekellim يَ ’sı muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur. 

الَّت۪ٓي  müfred müennes has ism-i mevsûl  نِعْمَتِيَ  ‘nin sıfatı olarak mahallen mansubdur.  İsm-i mevsûlun sılası  اَنْعَمْتُ ’dur. Îrabtan mahalli yoktur. 

Has ism-i mevsûller marife isimden sonra geldiğinde kelimenin sıfatı olur. Cümledeki yerine göre onun unsuru (Fail, mef’ûl,muzâfun ileyh) olur. (Arapça Dil Bilgisi, Nahiv, Dr. M.Meral Çörtü,s; 44)

اَنْعَمْتُ  sükun üzere mebni mazi fiildir. Mütekellim zamir  تُ  fail olarak mahallen merfûdur. عَلَيْكُمْ  car mecruru  اَنْعَمْتُ  fiiline mütealliktir. اَوْفُوا  cümlesi atıf harfi وَ ‘ la nida cümlesine matuftur. 

اَوْفُوا  fiili  نَ ‘un hazfıyla mebni emir fiildir. Zamir olan çoğul و ‘ı fail olarak mahallen merfûdur. بِعَهْد۪ٓي  car mecruru  اَوْفُوا  fiiline mütealliktir. 

فَ  karînesi olmadan gelen  اُو۫فِ بِعَهْدِكُمْ  cümlesi şartın cevabıdır. 

اُو۫فِ  illet harfinin hazfıyla meczum muzari fiildir. Faili müstetir olup takdiri  أنا ’ dir. بِعَهْدِ  car mecruru  اُو۫فِ  fiiline mütealliktir. Muttasıl zamir  كُمْ  muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur.

و  atıf harfidir. Munfasıl zamir  اِيَّايَ  takdir edilmiş bir fiilin mukaddem mef‘ûlüdür. Takdiri, ارهبوا  (Korkun) şeklindedir. فَ  atıf harfidir. Zaid olması da caizdir.

ارْهَبُونِ  fiili  نَ ‘un hazfıyla mebni emir fiildir. Zamir olan çoğul و ‘ı fail olarak mahallen merfûdur. Sonundaki نِ  vikayedir. Mütekellim zamiri  ي  mef’ûlun bih olarak mahallen mansubdur. Burada bir ي  harfinin mahzuf olduğuna işaret etmek için fiilin sonunda bulunan  نِ harfinin harekesi esre gelmiştir.

اَوْفُوا  fiili sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. Fiil if’âl babındandır. Sülâsîsi  وفي ’dır. 

اَنْعَمْتُ  fiili sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. Fiil if’âl babındandır. Sülâsîsi  نعم ‘dir.

İf’al babı fiille ta’diye (geçişlilik) kesret, haynunet (zamanı gelmesi), sayruret, izale, zamana ve mekana duhul, temkin (imkan sağlamak), vicdan (bir vasıf üzere bulmak), mutavaat (tef’il babının dönüşlülüğü), tariz (arz etmek, maruz bırakmak) manaları katar. Bazan da fiilin mücerret manasını ifade eder.

يَا بَن۪ٓي اِسْرَٓاء۪يلَ  [Ey İsrailoğulları!] ifadesinde İsrail’den kasıt Hz. Yakup (a.s)’dır. Bu, Hz. Yakub (a.s)’ın lakabıdır. Bunun manası, kendi dillerinde yani İbranicede, “Allah'ın seçkin kulu” ya da “Allah'ın kulu” şeklindedir.

اِسْرَٓاء۪يلَ  kul veya seçkin demektir, İbranicede Allah demektir. Kelime gayri munsarıftır. Çünkü kendisinde hem alemlik (özel isim olma vasfı) ve hem de ucmelik vasfı (yani Arapça olmama vasfı) bulunmaktadır. (Nesefî / Medâriku’t-Tenzîl Ve Hakâîku’t-Te’vîl)

Bu ayette yer alan  عَهْدِ  kelimesi masdar bir kelimedir. Dolayısıyla bu, bazen muahide yani failine ve bazen de muahede yani mef‘ûle, kısaca hepsine muzâf olabilir. (Nesefî / Medâriku’t-Tenzîl Ve Hakâîku’t-Te’vîl)

يَا بَن۪ٓي اِسْرَٓاء۪يلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّت۪ٓي اَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَاَوْفُوا بِعَهْد۪ٓي اُو۫فِ بِعَهْدِكُمْ وَاِيَّايَ فَارْهَبُونِ

Ayet, istînâfiyye olarak fasılla gelmiştir. Nida üslubunda talebî inşâî isnaddır. Nidanın cevabı ….ٱذۡكُرُوا۟ cümlesi, emir üslubunda talebî inşâî isnaddır.

İsm-i mevsûllerde tevcih sanatı vardır.

عَهۡدِ kelimesi siyaktaki önemine binaen tekrarlanmıştır. Bu tekrarda cinas ve reddü’l-acüz ale’s-sadr sanatları vardır.

نِعْمَتِيَ - اَنْعَمْتُ , اَوْفُوا - اُو۫فِ kelimeleri arasında cinas-ı iştikak ve reddü’l-acüz ale’s-sadr sanatları vardır.

Kur’an-ı Kerim’de Benî İsrail (İsrailoğulları) nidası çok sayıda ayette geçmektedir. Bu ismin ilk defa geçtiği ayet budur.

Kur’an’da Yahudiler ismi de geçer ama daha çok Benî İsrail ismi geçmiştir.

Yahudi; Yahuda adında bir fakihe mensup demektir.

İsrail; Allah’ın temiz ve seçkin kulu demektir. (Yakup (as)’ın bir ismi de İsrail’dir.) Yakup (as)’ın temizliği vurgulanmıştır. Böylece ümmetinin de ona uygun hareket edip iman etmeleri teşvik edilmiştir.

بَن۪ٓي , kelimesinin aslı بنون şeklindedir. بنون; kelimesi, إبن kelimesinin çoğuludur. Mef‘ûl olunca بنين şeklini alır. Muzâf olunca da ن harfi düşmüştür. Burada bir nida vardır, nidadan sonra gelen kelime nasb olmuştur. Genelde Kur’an’da bu kelime hep nasb durumdadır. Çünkü hep hitap şeklinde gelmiştir. Sadece bir yerde بنو  olarak gelmiştir. O da Yûnus/90 ayetidir.

قَالَ اٰمَنْتُ اَنَّهُ لَٓا اِلٰهَ اِلَّا الَّذ۪ٓي اٰمَنَتْ بِه۪ بَنُٓوا اِسْرَٓاء۪يلَ وَاَنَا۬ مِنَ الْمُسْلِم۪ينَ

[(Firavun): «Gerçekten, İsrailoğullarının inandığı Tanrı’dan başka tanrı olmadığına ben de iman ettim. Ben de müslümanlardanım!» dedi.]

Nimeti hatırdan çıkarmamalarının istenmesinden maksat bu nimetlere önem vermeleri, tazim etmeleri, şükrünü eda etmekten geri durmamaları ve o nimetleri veren kudrete itaat etmeleridir. (Keşşâf)

Bu surede, Hz Adem kıssasının hemen arkasından, İsrailoğullarının kıssasının geldiği görülür. Bunun sebebi, “onlar da bu kadar verilen nimetlere rağmen küfrettiler ve iman nimetinden mahrum kaldılar” manasına işaret etmektir.(Âdil Ahmed Sâbir er-Ruveynî, Min Ğarîbi Belâgati’l Kur’ani’l Kerim)