Enbiyâ Sûresi 101. Ayet

اِنَّ الَّذ۪ينَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنٰٓىۙ اُو۬لٰٓئِكَ عَنْهَا مُبْعَدُونَۙ  ...

Şüphesiz kendileri için tarafımızdan en güzel mükâfat hazırlanmış olanlar var ya; işte bunlar cehennemden uzaklaştırılmışlardır.
 
Sıra Kelime Anlamı Kökü
1 إِنَّ kuşkusuz
2 الَّذِينَ kimseler
3 سَبَقَتْ geçmiş olan(lar) س ب ق
4 لَهُمْ kendilerine
5 مِنَّا bizden
6 الْحُسْنَىٰ güzellik ح س ن
7 أُولَٰئِكَ işte onlar
8 عَنْهَا ondan (cehennemden)
9 مُبْعَدُونَ uzaklaştırılmışlardır ب ع د
 

 Be'ade بعد :  Uzak olmak, uzaklaşmak ve uzaklık anlamlarına gelen بُعْد sözcüğü yakınlık ifade etmek için söylenen قُرْب sözcüğünün zıddıdır. Bu ikisinin de belirli bir sınırı yoktur. Kullanılırken yalnızca bir yerin başka bir yere göre olan durumu esas alınır. Genelde duyu organlarıyla algılanabilen konulardaki uzaklık ve yakınlık için geçerli ise de aklî konularda kullanıldıklarına da rastlanmaktadır. Uzak idi, o hale geldi ya da uzaklaştı anlamında بَعُدَ fiili kulanılır. بَعِدَ şeklindeki formu ise ölmek/helak olmak manasına gelir. بَعْد kelimesi, önce (قَبْل) kelimesinin karşıtı olarak sonra manasında kullanılır.(Müfredat)

Kuran’ı Kerim’de türevleriyle 235 ayette geçmiştir. (Mucemul Müfehres) Türkçede kullanılan şekilleri ebat, buut, (amma) ba'ddır. (Kuranı Anlayarak Okuma Rehberi) 

 

اِنَّ الَّذ۪ينَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنٰٓىۙ اُو۬لٰٓئِكَ عَنْهَا مُبْعَدُونَۙ

 

İsim cümlesidir. اِنَّ  tekid harfidir. İsim cümlesinin önüne gelir, ismini nasb haberini ref eder.

الَّذ۪ينَ  cemi müzekker has ism-i mevsûl,  اِنَّ ’nin ismi olarak mahallen mansubdur. İsm-i  mevsûlun sılası  سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنٰٓى ’dir. Îrabdan mahalli yoktur.

سَبَقَتْ  fetha ile mebni mazi fiildir,  تْ  te’nis alametidir.

لَهُمْ cer mecruru سَبَقَتْ fiiline müteallıktır.

مِنَّا  car mecruru  الْحُسْنٰٓىۙ ’nın mahzuf haline müteallıktır.

الْحُسْنٰٓى  fail olup elif üzere mukadder damme ile merfûdur.

اُو۬لٰٓئِكَ عَنْهَا مُبْعَدُونَ  cümlesi  اِنَّ ’nin haberi olarak mahallen merfûdur.

İsm-i işaret  اُو۬لٰٓئِكَ  mübteda olarak mahallen merfûdur.  عَنْهَا  car mecruru  مُبْعَدُونَ ’ye müteallıktır. 

مُبْعَدُونَ  mübtedanın haberi olup ref alameti و ’dır. Cemi müzekker kelimeler harfle îrablanır. 

مُبْعَدُونَ  kelimesi sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan if’al babının ism-i mef’ûlüdür.

 

اِنَّ الَّذ۪ينَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنٰٓىۙ اُو۬لٰٓئِكَ عَنْهَا مُبْعَدُونَۙ

 

Ayet isti’naf cümlesidir. Fasılla gelmiştir.  اِنَّ  ile tekid edilen ayet, faide-i haber inkârî kelamdır. İsim cümlesi formunda geldiği için sübut, medh makamında olması sebebiyle de istimrar (devamlılık) ifade eder.

اِنَّ ’nin isminin ism-i mevsûlle gelmesi, habere dikkat çekmek ve bahsi geçenleri tazim amacına matuftur.

Has ism-i mevsûl  الَّذ۪ينَ ’nin sılası olan  سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنٰٓىۙ , müspet mazi fiil sıygasında, faide-i haber ibtidaî kelamdır. 

Mazi fiil sebata, temekkün ve istikrara işaret eder. (Hâlidî, Vakafât, s. 107) 

اُو۬لٰٓئِكَ عَنْهَا مُبْعَدُونَۙ  cümlesi,  اِنَّ ’nin haberidir. Haber konumundaki cümlenin müsnedün ileyhi, tazim ifadesi için ismi işaret olarak gelmiştir.

Car mecrur  عَنْهَا, ihtimam için amili olan müsned  مُبْعَدُونَۙ ’ye takdim edilmiştir.

Allah Teâlâ'nın âdeti: her ne zaman kâfirlerin ikab ve cezasından bahsetse, onun hemen peşinden iyi kulların mükâfatın beyanını getirmesi şeklindedir. İşte bundan dolayı Cenab-ı Hakk, o ayetin hemen peşinden bu ayeti getirmiştir. Binaenaleyh bu demektir ki bu ayet, bütün müminler hakkında umumi bir ifadedir. (Fahreddin er-Râzî)

Bu sayfadaki ayetlerin çoğunda, son kelimeler cemi müzekker kalıbında gelerek مُبْعَدُونَۙ  ve  خَالِدُونَ  gibi güzel seci örnekleri oluşturmuştur. Ayrıca bu fasılalar arasında lüzum ma la yelzem sanatı vardır.