وَالَّذ۪ينَ هُمْ بِرَبِّهِمْ لَا يُشْرِكُونَۙ

Cemi müzekker has ism-i mevsûl  الَّذ۪ينَ , atıf harfi  وَ ’la önceki ism-i mevsûle matuf olarak mahallen mansubdur. İsm-i mevsûlun sılası  هُمْ بِرَبِّهِمْ لَا يُشْرِكُونَ ’dir. Îrabdan mahalli yoktur. Munfasıl zamir  هُمْ  mübteda olarak mahallen merfûdur.

بِرَبِّهِمْ  car mecruru  لَا يُشْرِكُونَ  fiiline mütealliktir.  لَا يُشْرِكُونَ  fiili, mübtedanın haberi olarak  mahallen merfûdur. 

لَا  nefiy harfi olup olumsuzluk manasındadır.  يُشْرِكُونَ  fiili  نَ ‘un sübutuyla merfû muzari fiildir. Zamir olan çoğul و ‘ı fail olarak mahallen merfûdur.  يُشْرِكُونَ  fiili, sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. İf’al babındadır. Sülâsîsi  شرك ’dir.

İf’al babı fiille tadiye (geçişlilik) kesret, haynunet (zamanı gelmesi), sayruret, izale, zamana ve mekâna duhul, temkin (imkân sağlamak), vicdan (bir vasıf üzere bulmak) mutavaat (tef’il babının dönüşlülüğü), tariz (arz etmek, maruz bırakmak) manaları katar.

وَالَّذ۪ينَ هُمْ بِرَبِّهِمْ لَا يُشْرِكُونَۙ

Ayetteki  الَّذ۪ينَ , önceki ayetteki  اِنَّ الَّذ۪ينَ ’ye  و ’la atfedilmiştir. Atıf sebebi hükümde ortaklıktır.

Has ism-i mevsûl  الَّذ۪ينَ ’nin sılası olan  هُمْ بِرَبِّهِمْ لَا يُشْرِكُونَۙ , sübut ve istimrar ifade eden isim cümlesi, faide-i haber, ibtidaî kelamdır.

Cümlede takdim-tehir sanatı vardır. Car mecrur  بِرَبِّهِمْ , ihtimam için amili olan  لَا يُشْرِكُونَۙ ’ye takdim edilmiştir.

Ayette mütekellim Allah Teâlâ olduğu halde Rabb isminin zikredilmesi tecrîd sanatıdır.

Veciz anlatım kastıyla gelen,  بِرَبِّهِمْ  izafetinde Rabb ismine muzâfun ileyh olan  هِمْ  zamiri dolayısıyla bahsi geçen kişiler şan ve şeref kazanmıştır.

Müsned olan  لَا يُشْرِكُونَۙ , muzari fiil sıygasında gelerek hükmü takviye, hudûs ve teceddüt ifade etmiştir. Muzari fiil tecessüm özelliği sayesinde muhatabın muhayyilesini harekete geçirerek olayı daha iyi anlamasını sağlar.

Muzari fiilin geldiği hallerde çoğunlukla bu gaye mevcuttur. Muzari fiilin kullanımıyla sahne muhatabın gözünde sanki o anda canlanır. Bu da insanı etkiler. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi)

هُمْ بِرَبِّهِمْ لَا يُشْرِكُونَۙ  cümlesiyle  هُمْ بِاٰيَاتِ رَبِّهِمْ يُؤْمِنُونَۙ  cümlesi arasında mukabele sanatı vardır.

يُشْرِكُونَۙ  [İnanırlar]  - يُؤْمِنُونَۙ [Ortak koşarlar] arasında tıbâk-ı hafî sanatı vardır.

مُشْفِقُونَۙ - يُؤْمِنُونَۙ - يُشْرِكُونَۙ - صَابِقُونَ  benzeri kelimelerde kuvvetli bir seci vardır. (Sâbûnî, Safvetü’t Tefâsîr) 

Bu cümle, özet olarak gelen kafirlerin durumuna mukabil olarak müminlerin durumunun tafsili olarak gelmiştir. Çirkin sıfatlar bütün rezillikleriyle sayılmamıştır ama güzel sıfatlar tafsilatlı olarak gelmiştir. Böylece eşsiz bir îcaz ve tıbâk gerçekleşmiş, fesahat; çirkin vasıfların kerihliğinden korunmuştur. (Âşûr)