Mü'minûn Sûresi 84. Ayet
قُلْ لِمَنِ الْاَرْضُ وَمَنْ ف۪يهَٓا اِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ 
قُلْ لِمَنِ الْاَرْضُ وَمَنْ ف۪يهَٓا اِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ
Fiil cümlesidir. قُلْ sükun üzere mebni emir fiildir. Faili müstetir olup takdiri أنت ‘dir. Mekulü’l-kavli, لِمَنِ الْاَرْضُ ‘dir. قَالَ fiilinin mef’ûlun bihi olarak mahallen mansubdur.
مَنْ müşterek ismi mevsul, لِ harf-i ceriyle birlikte mukaddem mahzuf habere mütealliktir. الْاَرْضُ mübtedanın haberi olup lafzen merfûdur.
وَ atıf harfidir. Matuf ve matufun aleyhin hükümde ortak olduğunu belirtir. İkisi arasında tertip (sıra) olduğunu göstermez. Vav ile yapılan atıfta matuf ve matufun aleyh yer değiştirebilir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)
Müşterek ism-i mevsûl مَنْ , makabline matuftur. ف۪يهَٓا car mecruru mahzuf sılaya mütealliktir.
اِنْ iki muzari fiili cezm eden şart harfidir. كُنْتُمْ sükun üzere mebni nakıs fiildir. İsim cümlesinin önüne geldiğinde ismini ref haberini nasb eder. تُمْ muttasıl zamir كان ‘nin ismi olarak mahallen merfûdur.
تَعْلَمُونَ fiili كُنْتُمْ ‘un haberi olarak mahallen merfûdur. تَعْلَمُونَ fiili نَ ‘un sübutuyla merfû muzari fiildir. Zamir olan çoğul و ‘ı fail olarak mahallen merfûdur.قُلْ لِمَنِ الْاَرْضُ وَمَنْ ف۪يهَٓا
İstînâfiyye olarak fasılla gelen ayet, emir üslubunda talebî inşâî isnaddır. قُلْ fiilinin mekulü’l-kavli olan لِمَنِ الْاَرْضُ وَمَنْ ف۪يهَٓا cümlesi istifham üslubunda talebî inşâî isnaddır.
İstifham üslubunda gelmiş olmasına rağmen taaccüp ve inkâr amacı taşıyan cümle mecaz-ı mürsel mürekkebdir. Ayrıca soruda tecâhül-i ârif sanatı vardır.
Cümlede îcâz-ı hazif ve takdim-tehir sanatları vardır. Mecrur mahaldeki istifham ismi, mahzuf mukaddem habere mütealliktir. الْاَرْضُ , muahhar mübtedadır.
Ayetteki ikinci müşterek ism-i mevsûl مَنْ , ref mahallinde الْاَرْضُ ’ya tezâyüf nedeniyle atfedilmiştir. Sılası mahzuftur. ف۪يهَٓا , bu mahzuf sılaya mütealliktir. Sılanın hazfi, îcâz-ı hazif sanatıdır.
İsim cümleleri sübut ifade eder. İsim cümlelerinin asıl kuruluş sebebi; müsnedin, müsnedün ileyh için sabit olduğunu ifade etmektir. İsim cümlesinin haberi müfred ya da isim cümlesi olursa asıl konulduğu mana olan sübutu veya bazı karinelerle istimrarı (devamlılığı) ifade eder. İstimrar ifadesi daha çok medh ve zem durumlarında olur. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi)
Farklı manalardaki مًنْ ’ler arasında tam cinas ve reddü’l-acüz ale’s-sadr sanatları vardır.
اِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ
İstînâfiyye olarak fasılla gelmiştir. Mekulü’l-kavl yerindedir. Ayetin bu son cümlesi, şart üslubunda talebî inşâî isnaddır. Şart cümlesi كان ’nin dahil olduğu sübut ifade eden isim cümlesi, faide-i haber ibtidaî kelamdır.
Öncesinin delaletiyle cevap cümlesi hazf edilmiştir. Dolayısıyla cümlede îcâz-ı hazif sanatı vardır. Mezkûr şart ve mahzuf cevap cümlesinden müteşekkil terkip, şart üslubunda talebî inşâî isnaddır.
Şart cümlesinde müsnedin muzari fiil olarak gelmesi hükmü takviye, hudûs ve teceddüt ifade eder. Muzari fiil tecessüm özelliği sayesinde muhatabın muhayyilesini harekete geçirerek olayı daha iyi anlamasını sağlar.
كَان ’nin haberinin muzari fiili olarak gelmesi, durumun yenilenerek tekrar ettiğine işaret eder.(Vakafât, s.103)
اِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ (Eğer bilirseniz) şart cümlesinin cevabı hazf edilmiştir. Çünkü, şartın kendisi, cevabın ne olduğunu kesin olarak göstermektedir. Takdiri şöyledir: اِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ذٰلِكَ فَأَخْبِرُونِي عَنْهُ (Eğer biliyorsanız, onu bana haber verin) (Sâbûnî, Safvetü’t Tefâsîr)
اِنْ edatı başlıca şu yerlerde kullanılır:
1. Muhatabın tam olarak inanmadığı durumlarda kesinlikle doğru olan sözün başında
2. Bilmezden gelinen durumlarda da: Efendisini soran birisine hizmetçinin evde olduğunu bildiği halde: “Evdeyse sana haber veririm.” demesi gibi.
3. Bilen kimse sanki bilmiyormuş gibi kabul edildiğinde: Sebebi de kişinin, bildiği şeyin gereğini yerine getirmemesidir. إِنْ كُنْتَ مِنْ تُرَابٍ فَلَا تَفْتَخِرْ “Eğer sen topraktan yaratılmışsan böbürlenme.” örneğinde olduğu gibi. Kişi, topraktan yaratıldığını bilmektedir. Ancak bunu unutup kibirlenmektedir. Bu nedenle de kendisine hitapta اِنْ edatı kullanılmıştır. (Prof. Dr. Ali Bulut, Belâgat)
Ey Peygamberim! Sen de onlara de ki; eğer siz bir şey biliyorsanız, bana söyleyin bakalım, bu dünya ve ondaki varlıklar, kime aittir? Zira bu, cevap olarak yeterlidir.
Bu ifade, durumun gayet açık olduğunu ve onların cehaletini pek kuvvetli olarak açıkça ortaya koymaktadır.
Yahut ‘eğer bunu biliyorsanız, bana haber verin’, demektir. Buna göre ayet onları tahkir etmekte ve cehaletlerini açıklamaktadır. (Ebüssuûd)
