وَكُلاًّ ضَرَبْنَا لَهُ الْاَمْثَالَۘ وَكُلاًّ تَبَّرْنَا تَتْب۪يراً

Ayet, atıf harfi  وَ ’la  دمّرنا) عَـاداً)’e matuftur. كُلاًّ  kelimesi sonrasında onu tefsir eden mahzuf fiilin mef’ûlün bihi olup fetha ile mansubdur. Takdiri; أنذرنا أو خوّفنا (Uyardık veya korkuttuk.) şeklindedir. 

ضَرَبْنَا  sükun üzere mebni mazi fiildir. Mütekellim zamir  نَا  fail olarak mahallen merfûdur.  لَهُ  car mecruru  ضَرَبْنَا  fiiline mütealliktir. 

الْاَمْثَالَ  mef’ûlun bih olup fetha ile mansubdur.  كُلاًّ  mukaddem mef’ûlun bih olup fetha ile mansubdur. 

تَبَّرْنَا  sükun üzere mebni mazi fiildir. Mütekellim zamir  نَا  fail olarak mahallen merfûdur.  تَتْب۪يراً  mef’ûlu mutlak olup fetha ile mansubdur.

Mef’ûlu mutlak: Fiil ile aynı kökten gelen masdardır. Mef’ûlu mutlak harf-i cer almaz. Harf-i cer alırsa hal olur. Mef’ûlu mutlak cümle olmaz. Mef’ûlu mutlak üçe ayrılır:

1. Tekid (Kuvvetlendirmek) İçin: Fiilin manasını kuvvetlendirir. Masdar olur. Daima müfreddir. Fiilinden sonra gelir. Türkçeye “muhakkak, şüphesiz, gerçekten, çok, iyice, öyle ki” diye tercüme edilir.

2. Nev’ini (Çeşidini) Belirtmek İçin: Fiilin nasıl meydana geldiğini ve nev’ini bildirir. Nev’ini bildiren mef’ûlu mutlak umumiyetle sıfat veya izafet terkibi halinde gelir. Tesniye ve cemi de olabilir. Fiilinin önüne geçebilir. Türkçeye “gibi, şeklinde, aynen, tıpkı, tam” diye tercüme edilir.

3. Adedini (Sayısını) Belirtmek İçin: Failin yaptığı işin sayısını belirtir. Adedini belirten mef’ûlu mutlak  فَعْلَةً  vezninden gelen bina-ı (masdar-ı) merreden yapılır.

مَرَّةً  kelimesi de mef’ûlu mutlak olur. Fiilinin önüne geçebilir. Türkçeye “kere, defa” diye tercüme edilir. Burada tekid için gelmiştir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi) 

تَبَّرْنَا  fiili, sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. Fiil tef’il babındandır. Sülâsîsi تبر ’dır.

Bu bab fiile çokluk (fiilin, failin veya mef‘ûlun çokluğu), bir tarafa yönelme, mef'ûlü herhangi bir vasfa nispet etmek, gidermek, bir terkibi kısaltmak, eylemin belli bir zaman diliminde meydana gelmesi, özneyi fiilin türediği şeye benzetmek, sayruret, isimden fiil türetmek, hazır olmak, bir şeyin aralıklarla tekrarlanması manalarını katar.

وَكُلاًّ ضَرَبْنَا لَهُ الْاَمْثَالَۘ وَكُلاًّ تَبَّرْنَا تَتْب۪يراً

Ayet, 36. ayetteki mukadder  دمّرنا  fiiline matuftur.  كُلاًّ  sonraki açıklamanın delaletiyle, mahzuf bir fiilin mef’ûludur. Takdiri,  أنذرنا أو خوّفنا (Uyardık veya korkuttuk) olan fiilin hazfi, îcâz-ı hazif sanatıdır. Bu takdire göre cümle mazi fiil sıygasında, faide-i haber ibtidaî kelamdır.

كُلاًّ ’deki tenvin, mahzuf muzâfun ileyhten ivazdır.

Fasılla gelen  ضَرَبْنَا لَهُ الْاَمْثَالَۘ  cümlesi, tefsiriyyedir. Tefsir cümleleri öncesinden ne kastedildiğini açıklayan beyan cümleleridir. Fasıl sebebi kemâl-i ittisâldir. Müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.

Mukadder  أنذرنا  cümlesine atfedilmiş olan  وَكُلاًّ تَبَّرْنَا تَتْب۪يراً  cümlesi, müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber talebî kelam olan cümlede takdim-tehir sanatı vardır. Mef’ûl olan manevî tekid harfi  كُلاًّ , amiline takdim edilmiştir.

كُلاًّ (Her birine) lafzı; “Biz bunların hepsine öğüt verip hatırlattık.” veya benzeri bir takdirle nasb edilmiştir. Çünkü misallerin verilmesi, hatırlatmak ve öğüt vermek demektir. (Kurtubî)   

تَتْب۪يراً  kelimesi  تَبَّرْنَا  fiilinin mef’ûlu mutlakı olarak mansubdur. Mef’ûlu mutlak tekid ifade eder.

تَتْب۪يراً  kelimesi, ‘kırıp dökmek, un ufak etmek’ anlamındadır. Altının, gümüşün ve camın kırıkları anlamına gelen  ألتِّبْرُ  kelimesi de bu köktendir. (Fahreddin er-Râzî, Keşşâf)