قَالَ لِمَنْ حَوْلَـهُٓ اَلَا تَسْتَمِعُونَ

Fiil cümlesidir.  قَالَ  fetha üzere mebni mazi fiildir. Faili müstetir olup takdiri هو ‘dir.

مَنْ  müşterek ism-i mevsûl,  لَ  harf-i ceriyle  قَالَ  fiiline mütealliktir.  حَوْلَـهُٓ  mekân zarfı, mahzuf sılaya mütealliktir. Muttasıl zamir  هُ  muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur. 

Mekulü’l-kavli  تَسْتَمِعُونَ ‘dir.  قَالَ  fiilinin mef’ûlun bihi olarak mahallen mansubdur. 

اَلَا  tenbih harfidir. 

تَسْتَمِعُونَ  fiili  نَ ‘un sübutuyla merfû muzari fiildir. Zamir olan çoğul  و ‘ı fail olarak mahallen merfûdur. 

تَسْتَمِعُونَ  fiili, sülâsi mücerrede üç harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. İstif’âl babındandır. Sülâsisi  سمع ‘dir. 

Bu bab fiile talep, tahavvül, vicdan, mutavaat, ittihaz ve itikat gibi anlamlar katar.

قَالَ لِمَنْ حَوْلَـهُٓ اَلَا تَسْتَمِعُونَ

Ayette Allah Teâlâ, Firavun’un sözlerini bildirmektedir. Müstenefe cümlesidir. Fasıl sebebi şibh-i kemâl-i ittisâldir. Bu kez mekulü’l-kavlde muhatap, Firavun’un etrafındakilerdir.

Mecrur mahaldeki müşterek ism-i mevsûl  مَنْ , harf-i cerle birlikte  قَالَ  fiiline mütealliktir. Mevsûlü her zaman takip eden sılası mahzuftur.  حَوْلَـهُٓ , bu mahzuf sılaya mütealliktir. Sılanın hazfi îcâz-ı hazif sanatıdır.

قَالَ  fiilinin mekulü’l-kavli olan  اَلَا تَسْتَمِعُونَ  cümlesi, istifham üslubunda talebî inşâî isnaddır. 

Menfi muzari fiil sıygasında gelerek hudûs ve teceddüt ifade etmiştir.

İstifham üslubunda gelmiş olmasına rağmen taaccüp ve istihza amacı taşıyan cümle mecaz-ı mürsel mürekkebdir. Ayrıca soruda tecâhül-i ârif sanatı vardır.