Bu âyette ve birçok hadiste (meselâ bk. Buhârî, “Cenâiz”, 69; İbn Mâce, “Cihâd”, 10) insanların canını almakla görevlendirilen melekten ölüm meleği diye söz edilmektedir. Bu kavram ve Tanrı tarafından ölümü gerçekleştirmek üzere melek veya meleklerin görevlendirildiği inancı Yahudilik’te ve Hıristiyanlık’ta da vardır. Rabbilere (yahudi din bilginlerine) ait eserlerde ondan fazla ölüm meleği adı yer alır ki bunlardan biri Azrael’dir. İslâmî literatürde ve müslümanlar arasında da ölüm meleğinin Azrâil adıyla anılması yaygınlık kazanmıştır. Azrâil kelimesi muhtemelen İbrânîce asıllı olup Kur’an-ı Kerîm’de ve sahih hadislerde geçmemektedir. Burada ve başka bazı âyetlerde can almakla görevli melek hakkında tekil kalıbı kullanıldığı halde, bir kısım âyetlerde de (meselâ Enfâl 8/50; Nahl 16/32-33) kelimenin çoğul şekli (melâike) kullanılmıştır. Buradan hareketle bu âyette geçen ve Azrâil olarak bilinen meleğin ruhları almakla görevli melekler topluluğunun reisi olduğunu veya meleklerden yardımcılarının bulunduğunu söylemek mümkündür. Bazı âyetlerde, ölüm meleklerinin kötülüklerden korunan müminlerin ruhlarını kabzederken şefkat ve merhametle davranıp kendilerine selâm verdikleri (Nahl 16/32), kötülüklere saplanarak kendilerine zulmedenlerin canlarını alırken ise yüzlerine ve arkalarına vurarak onlara karşı sert ifadeler kullandıkları (Nisâ 4/97; A‘râf 7/37; Enfâl 8/50; Muhammed 47/27) belirtilirse de; Azrâil’in dünyayı kaplayacak kadar büyük, yetmiş bin ayaklı, dört bin veya dört kanatlı, canlıların sayısınca gözü ve dili, dört tane yüzü olduğu, bir kimsenin canını alacağında Allah’ın önüne düşürdüğü yapraktan onun ismini okuyup onu kırk gün sonra öldürdüğü gibi bilgilerin Kur’an ve sahih hadislerden dayanağı bulunmamaktadır; bu tür hurafeler Hz. Ebû Bekir ve Ömer dönemlerinde müslüman olan bazı yahudi mühtedilerin rivayet ettikleri İsrâiliyat türünden haberlere dayanmaktadır (Ahmet Saim Kılavuz “Azrâil”, DİA, IV, 350-351; melekler hakkında bilgi için bk. Bakara 2/30).

قُلْ يَتَوَفّٰيكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذ۪ي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ اِلٰى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ۟

Fiil cümlesidir.  قُلْ  sükun üzere mebni emir fiildir. Faili müstetir olup takdiri أنت ’dir. Mekulü’l kavli  يَتَوَفّٰيكُمْ مَلَكُ ’dur. قُلْ  fiilinin mef'ûlun bihi olarak mahallen mansubdur. 

يَتَوَفّٰي  elif üzere mukadder fetha ile mebni mazi fiildir. Muttasıl zamir  كُمْ  mef'ûlün bih olarak mahallen mansubdur. 

مَلَكُ  fail olup lafzen merfûdur. الْمَوْتِ  muzâfun ileyh olup kesra ile mecrurdur.

الَّذ۪ي  müfret müzekker has ism-i mevsûl  مَلَكُ ’nun sıfatı olarak mahallen merfûdur. İsm-i mevsûlun sılası وُكِّلَ بِكُمْ ’dur. Îrabtan mahalli yoktur.

وُكِّلَ  fetha üzere mebni meçhul, mazi fiildir. Naib-i faili müstetir olup takdiri هو’dir. بِكُمْ car mecruru  وُكِّلَ  fiiline mütealliktir. 

ثُمَّ  tertip ve terahi ifade eden atıf harfidir. Matuf ile matufun aleyh arasında hem sıra olduğunu hem de fiillerin meydana gelişi arasında uzun bir sürenin bulunduğunu gösterir. Süre bakımından فَ   harfinin zıttıdır.  ثُمَّ  ile yapılan atıfta matuf ile matufun aleyh yer değiştiremez. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

اِلٰى رَبِّكُمْ  car mecruru  تُرْجَعُونَ۟  fiiline mütealliktir. تُرْجَعُونَ۟  fiili mekulü’l kavle matuf olup mahallen mansubdur.

تُرْجَعُونَ  fiili  نَ ’un sübutuyla merfû meçhul, muzari fiildir. Zamir olan çoğul و ’ı naib-i fail olarak mahallen merfûdur.

قُلْ يَتَوَفّٰيكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذ۪ي وُكِّلَ بِكُمْ

İstînâfiyye olarak fasılla gelmiştir. Emir üslubunda talebî inşâî isnaddır. 

قُلْ  fiilinin mekulü’l-kavli  olan  يَتَوَفّٰيكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذ۪ي وُكِّلَ بِكُمْ  cümlesi, müspet muzari fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır. 

Muzari fiil hudûs, teceddüt, istimrar ve tecessüm ifade eder. Muzari fiilin tercih edilmesi olayın zihinde daha kolay canlandırılması için de olabilir.

Muzari fiilin geldiği hallerde çoğunlukla bu gaye mevcuttur. Muzari fiilin kullanımıyla sahne muhatabın gözünde sanki o anda canlanır. Bu da insanı etkiler. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi)

الْمَوْتِ  için sıfat konumundaki has ismi mevsûl  الَّذ۪ي ’nin sılası olan  وُكِّلَ بِكُمْ , müspet mazi fiil sıygasında gelerek sebat, temekkün ve istikrar ifade etmiştir. Sıfat, mevsûfunun sahip olduğu bir özelliğe işaret etmek için yapılan tetmim ıtnâbı  sanatıdır.

وُكِّلَ  fiili meçhul bina edilmiştir. Meçhul bina edilen fiillerde mef'ûle dikkat çekme kastı vardır. Çünkü malum bina edildiğinde mef'ûl olan kelime meçhul binada naib-i fail olur.

Ayrıca bu bina naib-i failin bu fiilde bir dahli olmadığına da işaret eder. (Dr. Adil Ahmet Sâbir er-Ruveynî, Teemmülat fi Suret-i İbrahim, s. 127)

Sülasisi وفى olan  يَتَوَفّٰيكُمْ  fiili, تفعّل  kalıbındadır. Bu bab fiile, mutavaat, tekellüf, ittihaz, sayruret, tecennüb (sakınma) ve taleb anlamları katabilir. Mücerret sülasi fiilin anlamını da taşıyabilir.

يَتَوَفّٰيكُمْ - الْمَوْتِ  kelimeleri arasında mürâât-ı nazîr sanatı vardır.

يَتَوَفّٰي  canın -yani ruhun- alınmasıdır. يَتَوَفّٰي, canın geride hiçbir şey bırakmaksızın tamamının alınmasıdır. (Keşşâf)

 ثُمَّ اِلٰى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ۟

Tertip ve terahi ifade eden  ثُمَّ  atıf harfiyle mekulü’l kavl cümlesine atfedilmiştir.

Müspet muzari fiil sıygasında faide-i haber inkârî kelamdır.

Cümlede takdim-tehir sanatı vardır. Car-mecrur  اِلٰى رَبِّكُمْ ’un amiline takdimi, hakikî kasr ifade etmiştir. Yani bu cümle, mamulün amile kasrını, başka bir deyişle de olumlu ifadenin yanında bir de olumsuz mana ifade eder. Dönüşünüz sadece Rabbinizedir, başkasına değil anlamını verir.

اِلٰى رَبِّكُمْ, maksurun aleyh/mevsûf,  تُرْجَعُونَ۟, maksur/sıfat olmak üzere kasr-ı sıfat, ale’l-mevsûftur.

Ayette mütekellim Allah Teâlâ olduğu halde Rabb isminin zikredilmesi  tecrîd sanatıdır.

تُرْجَعُونَ  fiili, meçhul bina edilmiştir. Meçhul bina edilen fiillerde mef'ûle dikkat çekme kastı vardır. Çünkü malum bina edildiğinde mef'ûl olan kelime meçhul binada naib-i fail olur. Kur’an-ı Kerim’de  tehdit, uyarı ve korkutma manası olan fiiller genellikle meçhul sıyga ile gelir.

Meçhul bina, naib-i failin bu fiilde bir dahli olmadığına da işaret eder. (Dr. Adil Ahmet Sâbir er-Ruveynî, Teemmülat fi Sûret-i İbrahim, s. 127)

رَبِّكُمْ  izafeti kâfirleri tahkir içindir. 

“Rabbinize döndürüleceksiniz” sözünde, “döndürüldüğünüzde hak ettiğiniz cezayı bulacaksınız” manası kastedilmiştir. Lazım melzum alakasıyla mecazi mürsel mürekkeptir.

ثُمَّ اِلٰى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ  [Sonra kıyamet gününde dönüşünüz başkasına değil, sadece Allah'a olacaktır] cümlesinde ihtisas (yani hasr) vardır. (Sâbûnî, Safvetu't Tefasir)