Yâsin Sûresi 28. Ayet
وَمَٓا اَنْزَلْنَا عَلٰى قَوْمِه۪ مِنْ بَعْدِه۪ مِنْ جُنْدٍ مِنَ السَّمَٓاءِ وَمَا كُنَّا مُنْزِل۪ينَ 
وَمَٓا اَنْزَلْنَا عَلٰى قَوْمِه۪ مِنْ بَعْدِه۪ مِنْ جُنْدٍ مِنَ السَّمَٓاءِ وَمَا كُنَّا مُنْزِل۪ينَ
Fiil cümlesidir. وَ istînâfiyyedir. مَٓا nefy harfi olup olumsuzluk manasındadır. اَنْزَلْنَا sükun üzere mebni mazi fiildir. Mütekellim zamiri نَا fail olarak mahallen merfûdur.
عَلٰى قَوْمِه۪ car mecruru اَنْزَلْنَا fiiline mütealliktir. Muttasıl zamir ه۪ muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur.
مِنْ بَعْدِه۪ car mecruru اَنْزَلْنَا fiiline mütealliktir. Muttasıl zamir ه۪ muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur.
مِنْ harf-i ceri zaiddir. جُنْدٍ lafzen mecrur, mef’ûlun bih olarak mahallen mansubdur. مِنَ السَّمَٓاءِ car mecruru اَنْزَلْنَا fiiline mütealliktir.
وَ itiraziyyedir. مَٓا nefy harfi olup olumsuzluk manasındadır. كُنَّا nakıs mebni mazi fiildir. İsim cümlesinin önüne geldiğinde ismini ref haberini nasb eder. نَا mütekellim zamiri كُنَّا ‘ nın ismi olarak mahallen merfûdur.
مُنْزِل۪ينَ kelimesi كُنَّا ‘nın haberi olup nasb alameti ى ‘dir. Cemi müzekker salim kelimeler harfle îrablanırlar.
اَنْزَلْنَا fiili, sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. İf’al babındadır. Sülâsîsi نزل ’dir.
İf’al babı fiille tadiye (geçişlilik) kesret, haynunet (zamanı gelmesi), sayruret, izale, zamana ve mekâna duhul, temkin (imkân sağlamak), vicdan (bir vasıf üzere bulmak) mutavaat (tef’il babının dönüşlülüğü), tariz (arz etmek, maruz bırakmak) manaları katar.
مُنْزِل۪ينَ kelimesi; sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan if’al babının ism-i failidir.
İsm-i fail; eylemi yapan ve gerçekleştiren demektir. Geçici olarak o sıfatı yüklenen isimdir. İsm-i fail; hem varlığa (zata) hem de onun sıfatına delalet eden kelimelerdir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)
وَمَٓا اَنْزَلْنَا عَلٰى قَوْمِه۪ مِنْ بَعْدِه۪ مِنْ جُنْدٍ مِنَ السَّمَٓاءِ
وَ , istînâfiyyedir. Menfi mazi fiil sıygasında, faide-i haber talebî kelamdır. اَنْزَلْنَا fiilinin azamet zamirine isnadı tazim ifade etmiştir.
Allah Teâlâ Kur'an'da ne zaman kendisinden azamet zamiriyle bahsetse, hemen öncesinde veya sonrasında vahdaniyetinin bilinmesi için kendisine ait tekil bir zamir gelir. (Fâdıl Sâlih Sâmerrâî, Beyanî Tefsir Yolu, c. 2, s. 467)
Mef’ûl olan مِنْ جُنْدٍ ‘deki مِنْ , tekid ifade eden zaid harftir.
مِنْ بَعْدِه۪ ‘deki مِنْ , ibtida-i gaye içindir.
Cümlede takdim-tehir sanatı vardır. Car mecrur عَلٰى قَوْمِه , ihtimam için mef’ûl olan بَعْدِه۪ ’e takdim edilmiştir.
عَلٰى قَوْمِه۪ - مِنْ بَعْدِه۪ - مِنَ السَّمَٓاءِ car mecrurları اَنْزَلْنَا fiiline mütealliktir.
اَنْزَلْنَا kelimesinde irsâd sanatı vardır.
Cenab-ı Hak burada اَنْزَلْنَا (indirme) fiilini kendisine isnad ederek, "indirmedik" buyurmuştur. Müminlerin durumunu beyan ederken ise, قيل (demek) fiilini, meçhul olarak getirerek, "Ona cennete gir, denildi" buyurmuştur. Çünkü azap etme, heybeti gerektiren şeylerdendir. Bundan dolayı Cenab-ı Hak, o azaptan bahsederken, saygı ifade eden bir üslupla, "Biz indirmedik" buyurmuştur. Diğer ifadede ise, "denildi" buyurmuştur. Böylece onun melekler tarafından tebrik edildiğine işaret edilmiştir. Çünkü o zata, her gören melek ve salih, "Orada ebedi kalmak üzere haydi cennete gir" demiştir. Kur'an'ın pek çok yerinde, "Haydi gir denildi" ifadesi kullanılmıştır. Bu, o girişin bir ikram ve törenle olan bir giriş olduğuna İşaret etmektedir ve tıpkı bir gelinin, herkesin gözü önünde ve herkesin tebrikleriyle, o süslü gelin odasına girmesi gibidir. (Fahreddin er-Râzî)
Bu ifade, onları ve helaklerini tahkir anlamını taşır ve Resulullah'ın şanının tazimine işaret eder. (Ebüssuûd)
وَمَا كُنَّا مُنْزِل۪ينَ
وَ , itiraziyyedir. İtiraz cümleleri tetmim ıtnâbı babındandır.
Çeşitli gayelere binaen araya girmiş saplama bir cümle olan itiraziyye cümlesinin, ana cümlenin anlamına tesiri yoktur. (Rıfat Resul Sevinç, Belâgatta Fasıl-Vaslın Genel Kuralları Ve “Vâv”In Kullanımı)
كَان ’nin dahil olduğu sübut ve istimrar ifade eden menfi isim cümlesi, faide-i haber ibtidaî kelamdır.
كَان ’nin haberi, ism-i fail kalıbında gelmiştir. İsm-i failin önünde كَان yardımcı/nakıs fiili bulunursa, şimdiki veya geniş zaman hikâyesi için kullanılır. İsm-i fail süreklilik ifade eden fiillerden sonra (كَان ve benzerleri içerisinde yer alan) muzari fiil yerine gelebilir.
İsm-i fail kişinin elinde olan fiillerden yapılır. İrade dışında olan fiillerden ism-i fail yapılmaz. Bu tür fiillerin ism-i failini sıfat-ı müşebbehe üstlenir. (Yrd. Doç. Dr. M. Akif Özdoğan, KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10 (2007) s. 55 - 90 Arapçada İsm-İ Fâil ve İşlevleri)
مَا كَانُ ’li olumsuz sıygalar, gerçekleşmesi aklen caiz olmayan umumi olumsuzluk için kullanılır. (Sâbûnî, Safvetu't Tefasir, 3/79)
كَان ’nin haberi isminin içine karışır ve adeta onun mahiyetinden bir cüz olur. (Muhammed Ebu Musa, Hâ-Mîm Sureleri Belâgî Tefsiri, c. 5, s. 124)
اَنْزَلْنَا - مُنْزِل۪ينَ kelimeleri arasında cinas-ı iştikak ve reddü’l-acüz ale’s-sadr sanatı, مِنْ ve مَٓا ’larda reddü’l-acüz ale’s-sadr sanatları vardır.
Tefsîrü'l Kebîr'de şöyle yazılıdır:
Ayetin başında وما أنزلنا [indirmedik] buyurulmuşken ayetin sonunda tekrar وَمَا كُنَّا مُنْزِلِينَ [İndiriciler de değildik] buyurulmasının ne faydası olduğu sorulabilir.
وما كنا ifadesi; indirmemiz uygun da olmaz, çünkü bu sonuç, indirmeden yerine gelir, bundan dolayı indirmedik, indirmeye ihtiyaç da duymadık manasındadır. Ya da ayetteki indirmedik, indiriciler de değildik ifadeleri, bu hadisede indirmedik ve diğer hadiselerde de indirmiş değildik manasındadır. (Fâdıl Sâlih Sâmerrâî, Beyânî Tefsir Yolu, c.2, s.133 )
Ardından بعده (onun sonrası) değil, من بعده [ondan hemen sonra/onun hemen ardından] buyurulmuştur. Bu da onlara azap indirmesinin bu olayın hemen arkasından olduğunu, araya bir mühlet girmediğini gösterir. Çünkü مِنْ harfi ibtida-i gaye harfidir, gayenin başlangıcını ifade eder. Bu harf olmaksızın بعده gelseydi, araya kısa ya da uzun bir zaman girmesi muhtemel olurdu. İbare görüldüğü gibi مِنْ harfi ile birlikte gelerek, onlara verilecek ceza için bir mühlet tanınmadığına, bu konuda acele edildiğine işaret edilmiştir.
Bahru'l Muhît'te şöyle yazılıdır: İbtida-i gaye harfi, kavmin bu adamı öldürmesinden sonra onlara herhangi bir resul gönderilmediği, uyarı yapılmadığı, aksine helakları için acele edildiğini ifade eder. من جند ibaresindeki من istiğrak ifade eder, yani ne az ne de çok hiçbir asker gönderilmediğini ifade eder.
Burada Melek yerine Asker kelimesi tercih edilmiştir, çünkü makam ceza ve savaş makamıdır. Bunun için asker kelimesi daha münasiptir. Onlar Allah'a ve Resulüne savaş açmışlardır, Allah da onlara hiçbir askeri olmaksızın savaş açmıştır.
Olumsuzluk manası için ayette لم değil, مَٓا harfi gelmiştir. Çünkü bu harf, diğerinden daha kuvvetlidir. Bu kuvvetli nefiy harfi, istiğrak ifade eden مِنْ harfiyle desteklenmiştir. Böylece ayetteki mana hem kuvvetli olumsuzluk harfi olan مَٓا ile, hem de istiğrak ifade eden مِنْ harfiyle tekid edilmiştir. Burada لم değil de مَٓا harfinin kullanımını güzelleştiren bir şey daha vardır. Kur'anî kullanımda istiğrak ifade eden مِنْ harfi, hiçbir zaman لم ile kullanılmamıştır.
Yine ayette من السماوات değil, من السماء buyurulmuştur. Çünkü tekil olan السَّمَٓاءِ kelimesi daha kapsamlıdır. Gökyüzüyle birlikte havayı, bulutları ve umumi olarak sema ile alakalı şeyleri de kapsar, Dolayısıyla semâvâtı ve daha fazlasını da ifade eder. Bu kelime istağrak ifade eden مِنْ harfinin zikriyle de daha münasiptir. Her ikisi de umum ve istiğrak ifade eder. (Fâdıl Sâlih Sâmerrâî, Beyânî Tefsir Yolu, c.2, s.135- 136 - 137)
Onun arkasından da kavminin üzerine gökten bir ordu indirmedik. Yani onu dinlemeyip öldüren kavmini de onun arkasından sağ bırakmadık, gerçi o şehidin arkasında ve Resullerin elinde bir ordu yoktu. Bununla beraber onlarla harp için gökten bir ordu da indirmedik, indirmiş de değildir. Yani bu gibi durumlarda gökten apaçık bir ordu indirivermek Allah'ın âdeti olmamış olduğu gibi, olağanüstü olarak da indirmedik. Daha doğrusu indirecek de değildik. Allah'ın bir kavmi mahvetmesi için öyle ordular indirmesine gerek yoktur. "Bedir" de, "Hendek"te melekler indirmesi bile sadece müminlere bir müjde ile kalplerini huzura kavuşturmak içindi. O bir iş dileyince sadece: "ol!" der, oluverir. (Elmalılı)
Allah'ın bir kavmi mahvetmesi için öyle ordular indirmesine gerek yoktur. Antakya ahalisi de sadece tek bir melek indirilerek helak edildiler. (Âşûr)
