Ölüden dirinin çıkarılması ile ilgili tereddüt ve itirazlara karşı verilen bu örnekte yine birbirine tamamen zıt görünen iki özellikten ve birincinin diğerine dönüşmesinden söz edilmektedir: Islaklık ve ateş. Âyette ağaç için yeşil sıfatının kullanılması renk belirtmek için değil, bu durumdaki ağacın temel özelliği olan ıslaklığa dikkat çekmek içindir (İbn Âşûr, XXIII, 76-77). Yemyeşil ağaçtan ateş çıkarma, genellikle, bedevî Araplar’ca iyi bilinen merh ve afar adlı ağaçların –ikisi de yemyeşil ve üzerlerinden su damlarken– birbirine sürtülmesiyle ateş çıkması olayı olarak açıklanmıştır. Bunların biri dişi diğeri erkek olarak düşünülmüştür. Bazı müfessirler, “Her ağaçta ateş vardır; ama merh ve afarda bolca bulunur” anlamındaki meşhur sözü de dikkate alarak burada maksadın ağaç cinsi olduğunu ve bu iki türün örneklendirme amacıyla zikredildiğini belirtmişlerdir (Zemahşerî, III, 294). 

اَلَّذ۪ي جَعَلَ لَكُمْ مِنَ الشَّجَرِ الْاَخْضَرِ نَاراً 

İsim cümlesidir. Müfred müzekker has ism-i mevsûl  اَلَّذ۪ي , önceki ayetteki ism-i mevsûlden bedeldir. İsm-i mevsûlun sılası  جَعَلَ ’dir. Îrabdan mahalli yoktur. 

جَعَلَ  fetha üzere mebni mazi fiildir. Faili müstetir olup takdiri هو ‘dir.  لَكُمْ  car mecruru mahzuf ikinci mef’ûlun bihe mütealliktir. 

مِنَ الشَّجَرِ  car mecruru  نَاراً ‘ın mahzuf haline mütealliktir. الْاَخْضَرِ  kelimesi الشَّجَرِ ‘nin sıfatı olup kesra ile mecrurdur. 

Varlıkları niteleyen kelimelere sıfat denir. Arapça’da sıfatın asıl adı na’t ( النَّعَتُ )dır. Sıfatın nitelediği isme de men’ut ( المَنْعُوتُ ) denir. Bir ismi doğrudan niteleyen sıfata hakiki sıfat, dolaylı olarak niteleyen sıfata da sebebi sıfat denir.

Sıfat ile mevsuftan oluşan tamlamaya sıfat tamlaması denir. Sıfat tek kelime (isim), cümle ve şibh-i cümle olabilir. Ve sıfat birden fazla gelebilir.

Sıfat mevsûfuna: cinsiyet, adet, marifelik - nekrelik ve îrab bakımından uyar.

Sıfat iki kısma ayrılır: 1. Hakiki sıfat  2. Sebebi sıfat

Hakiki sıfat: 1- Müfred olan sıfatlar  2- Cümle olan sıfatlar olmak üzere ikiye ayrılır.

1. Müfred olan sıfatlar : Müfred olan sıfatlar genellikle ism-i fail, ism-i mef’ûl, mübalağalı ism-i fail, sıfat-ı müşebbehe, ism-i tafdil, masdar, ism-i mensub ve sayı isimleri şeklinde gelir.

Gayrı akil (akılsız çoğullar) mevsûf olarak geldiğinde sıfatını müfred müennes olarak da alır.

2. Cümle olan sıfatlar: 1- İsim cümlesi olan sıfatlar, 2- Fiil cümlesi olan sıfatlar, 3- Şibh-i cümle olan sıfatlar. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi

نَاراً  kelimesi  جَعَلَ  fiilinin birinci mef‘ûlun bihi olup fetha ile mansubdur. 

 فَاِذَٓا اَنْتُمْ مِنْهُ تُوقِدُونَ

فَ  atıf  harfidir. Matuf ve matufun aleyh arasında hiç zaman geçmediğini, işin hemen yapıldığını ifade eder.  فَ  ile yapılan atıfta matuf ve matufun aleyh yer değiştiremez. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

اِذَا  isim cümlesine dahil olduğunda müfacee harfi olur. “Birdenbire, aniden” anlamı verir.

Munfasıl zamir  اَنْتُمْ  mübteda olarak mahallen merfûdur.  مِنْهُ  car mecruru  تُوقِدُونَ  fiiline mütealliktir.  تُوقِدُونَ  haber olarak mahallen merfûdur.  

تُوقِدُونَ  fiili  ن ‘un sübutu ile merfû muzari fiildir. Zamir olan çoğul و ‘ ı fail olarak mahallen merfûdur.

اَلَّذ۪ي جَعَلَ لَكُمْ مِنَ الشَّجَرِ الْاَخْضَرِ نَاراً فَاِذَٓا اَنْتُمْ مِنْهُ تُوقِدُونَ

Müzekker müfred has ismi mevsûl, önceki ayetteki mevsûlden bedeldir. Sılası olan  جَعَلَ لَكُمْ مِنَ الشَّجَرِ الْاَخْضَرِ نَاراً , mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır. 

Mazi fiil sebata, temekkün ve istikrara işaret eder. (Halidî, Vakafat, s. 107)

الْاَخْضَرِ  kelimesi  الشَّجَرِ  için sıfattır. Sıfat, mevsûfunun sahip olduğu bir özelliğe işaret etmek için yapılan tetmim ıtnâbı sanatıdır. 

Cümlede takdim-tehir sanatı vardır. Car mecrurlar  لَكُمْ  ve مِنَ الشَّجَرِ , ihtimam için, mef’ûl olan  نَاراً ’a takdim edilmiştir.  جَعَلَ  fiilinin ilk mef’ûlü olan  نَاراً ‘daki tenvin nev, kesret ve tazim içindir. 

الشَّجَرِ  için sıfat olan  الْاَخْضَرِ , mevsûfunun sahip olduğu bir özelliğe işaret etmek için yapılan tetmim ıtnâbı sanatıdır.

Ayetin son cümlesi olan  فَاِذَٓا اَنْتُمْ مِنْهُ تُوقِدُونَ , sılaya matuftur. Cümleler arasında sebebiyet irtibatı vardır. (https://tafsir.app/m-mawdou/36/50, Mahmud Sâfî) Sübut ve istimrar ifade eden isim cümlesi, faide-i haber ibtidaî kelamdır.

Cümlede takdim-tehir sanatı vardır. Car mecrur  مِنْهُ , ihtimam için, amili olan  تُوقِدُونَ ’ye takdim edilmiştir. 

اِذَا ; müfacee harfidir. Aniden olan beklenmedik durumları ifade eder. Özellikle  فَ  ile birlikte kullanıldığı zaman cümleye, “ansızın, bir de bakarsın ki hayret verici bir durum” anlamları katar.

Cümlede müsned olan  تُوقِدُونَ ‘nin muzari fiil cümlesi olarak gelmesi hükmü takviye, hudûs ve teceddüt ifade eder. Muzari fiil tecessüm özelliği sayesinde muhatabın muhayyilesini harekete geçirerek olayı daha iyi anlamasını sağlar.

Muzari fiilin geldiği hallerde çoğunlukla bu gaye mevcuttur. Muzari fiilin kullanımıyla sahne muhatabın gözünde sanki o anda canlanır. Bu da insanı etkiler.(Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi )

İsim cümlesi fiil cümlesine atfedilmiştir. Aslolan, aynı üsluptaki cümlelerin birbirine atfıdır. İsim cümlesinin anlamında sabitlik ve devamlılık, fiil cümlesinin anlamında ise yenilenme ve tekrarlanma vardır.

Şayet hem devamlılık hem fiilin tekrarı ve yenilenmesi kastediliyorsa, isim cümlesi fiil cümlesine atfedilebilir. Bunun aksi de mümkündür. Meselâ, fiil cümlesinden fiilin zaman zaman yenilendiğini, isim cümlesinden ise başlayıp halen devam ettiği kast ediliyorsa aralarında atıf yapılabilir. (Rıfat Resul Sevinç, Belâgatta Fasıl-Vaslın Genel Kuralları Ve “Vâv”ın Kullanımı Ekev Akademi Dergisi, Yıl: 21, Sayı: 69 (Kış 2017))

نَاراً - تُوقِدُونَ  kelimeleri arasında mürâât-ı nazîr sanatı,  اَلَّذ۪ي ’nin tekrarında ıtnâb ve reddü’l-acüz ale’s-sadr sanatları vardır.

Burada  نَاراً  kelimesi kırmızı rengi gerektirir. Bu nedenle tıbâk-ı tedbîc oluşmuştur. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Bedî’  İlmi)

فَإِذَا أَنْتُمْ مِنْهُ تُوقِدُونَ [(İşte bakın (ateşi) ondan (çakıp) alıyorsunuz)] ibaresinde haber موقودون (Tutuşturursunuz) şeklinde isim değil, fiil olarak gelmiştir. Çünkü ihtiyaç duyunca bunu yaparlar. Hudûsa delalet etmek üzere fiil tercih edilmiştir. (Fâdıl Sâlih Sâmerrâî, Beyânî Tefsir Yolu, c. 2, s. 367)

Bazı tefsirciler demişlerdir ki, ağaçtan maksat cinstir. Merh ve afar misal yoluyla anılmıştır. Ancak burada dikkate değer nokta şudur ki, bundan maksat ağaçtaki odun veya kömürü göstermek değil, sürtme ve temas ile yeşil ağaçtan meydana gelen hararet ve tutuşmayı anlatmaktır. Bu ise şimdi bildiğimize göre bir elektrik olayıdır. Demek ki bu şekilde ayet elektriğe işaret etmiş ve bu işaretten  كُنْ  "ol” emrini anlamaya zihinleri yaklaştırmak için bir misal de verilmiş oluyor. (Elmalılı Hamdi Yazır)

İnsan hissedilen bir madde ile, o maddede akıp giden bir hayatı ihtiva etmektedir. Bu hayat tıpkı, insanda hareket eden bir hararet gibidir. Binâenaleyh eğer siz, onda bir hararet (sıcaklık) ve hayatın bulunuşunu akıldan uzak görüyorsanız, bunu sakın uzak görmeyin. Çünkü kendisinden suyun damladığı yeşil ağaçta ateşin yanışı, bundan daha enteresan ve daha ilginçtir. Halbuki siz onu yakıp bizzat görüyorsunuz. Eğer insanın maddesinin yaratılmasını akıldan uzak görüyorsanız, göklerin ve yerin yaratılması, siz insanların yaratılmasından daha büyük bir şeydir. Öyleyse bunu sakın uzak görmeyin. (Fahreddin er-Râzî)