Tefsirlerde genellikle “yüce topluluk” tabiriyle melekler âleminin kastedildiği, meleklerin tartıştıkları konunun da Bakara sûresinde (2/30-33) anlatılan Hz. Âdem’in ve insan türünün yaratılması hadisesi olduğu ifade edilir. Bu bilgilere göre Hz. Muhammed’in peygamberliğini reddeden putperestlere karşı şöyle bir delil ortaya konmaktadır: O yüce topluluk yani melekler insanın yaratılması konusunda aykırı kanaatler ileri sürmüşler, böylece bir tartışmaya girişmişler; Hz. Muhammed de bu olayı anlatmıştır. Melekler tartışırlarken o yanlarında olmadığına göre kendisine bu bilgi ancak vahiy yoluyla gelmiş olabilir; şu halde o hak peygamberdir.

مَا كَانَ لِيَ مِنْ عِلْمٍ بِالْمَلَأِ الْاَعْلٰٓى اِذْ يَخْتَصِمُونَ

وَ  atıf harfidir.  مَا  nefy harfi olup olumsuzluk manasındadır.

كَانَ  nakıs, mebni mazi fiildir. İsim cümlesinin önüne geldiğinde, ismini ref haberini nasb eder.  لِيَ  car mecruru  كَانَ ‘nin mahzuf haberine mütealliktir. 

مِنْ  zaiddir.  عِلْمٍ  lafzen mecrur,  كَانَ ‘nin muahhar ismi olarak mahallen merfûdur.  بِالْمَلَأِ  car mecruru  عِلْمٍ ‘e mütealliktir. 

الْاَعْلٰٓى kelimesi  الْمَلَأِ ‘nin sıfat olup  ى  üzere mukadder kesra ile mecrurdur. 

اِذْ  zaman zarfı  الْمَلَأِ ‘nin mahzuf muzâfuna mütealliktir. Takdiri,  علم بكلام الملأ الأعلى (Yüce Olan'ın kelamının ilmi) şeklindedir.

(إِذْ) : Yalnız cümleye muzâf olan zaman zarfıdır.

a) (إِذْ) mef’ûlun fih, mef’ûlun bih, mef’ûlun leh olur.

b) (إِذْ) den sonra muzari fiil veya isim cümlesi gelirse gelecek zaman ifade eder.

c) (بَيْنَا) ve (بَيْنَمَا) dan sonra gelirse müfacee (sürpriz) harfi olur. Bu durumda zarf (zaman bildiren isim) değil harf olur.

d) Sükûn üzere mebnîdir. Burda mef’ûlun fih konumunda gelmiştir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

يَخْتَصِمُونَ  ile başlayan fiil cümlesi muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur. يَخْتَصِمُونَ  fiili  نَ ‘un sübutuyla merfû muzari fiildir. Zamir olan çoğul و'ı fail olarak mahallen merfûdur. 

يَخْتَصِمُونَ  fiili, sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. İftiâl babındadır. Sülâsîsi  خصم ’dir.

مَا كَانَ لِيَ مِنْ عِلْمٍ بِالْمَلَأِ الْاَعْلٰٓى اِذْ يَخْتَصِمُونَ

Beyanî istînâf olarak fasılla gelen cümlenin fasıl sebebi şibh-i kemâl-i ittisâldir.

Menfi  كَانَ ’nin dahil olduğu cümle, sübut ve istimrar ifade eden isim cümlesi faide-i haber inkârî kelamdır. 

Cümlede, takdim tehir ve îcâz-ı hazif sanatları vardır. Car mecrur olan  لِيَ , nakıs fiil  كَانَ ‘nin mahzuf mukaddem haberine mütealliktir. 

مِنْ عِلْمٍ  car mecruru,  كَانَ ‘nin muahhar ismidir. Zaid  مِنْ  harfi sebebiyle  عِلْمٍ lafzen mecrur, mahallen merfudur.

مِنْ عِلْمٍ ‘deki tenvin kıllet, nev ve umum ifade eder.  مِنْ  harfi kelimeye ‘hiçbir’ anlamı katmıştır. Menfî siyakta nekre, umum ve şümule işarettir. Zaid harfin de ilavesiyle ‘kesinlikle hiçbir bilgiye sahip değilim’ manasına gelir.

مَا كَانُ ‘li olumsuz sıygalar gerçekleşmesi aklen caiz olmayan umumi olumsuzluk için kullanılır. (Sâbûnî, Safvetü’t Tefâsîr, 3/79)

Müspet muzari fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelam olan  يَخْتَصِمُونَ  cümlesi,  اِذْ ’in muzâfun ileyhidir. 

Zaman zarfı  اِذْ  kelimesi,  الْمَلَأِ ‘nın mahzuf muzâfına mütealliktir. Takdiri; علم بكلام الملأ الأعلى (Yüce Olan'ın kelamının ilmi)‘dır. 

 بِالْمَلَأِ الْاَعْلٰٓى ‘deki  بِ ,  nebe için iki anlama gelir. Birisi;  الإحاطَةِ  anlamını içeren tadiye, diğeri de zarfiye  ما كانَ لِي عِلْمٌ كائِنٌ في المَلَأِ الأعْلى  yani “ben o mele-i a’lâdakilerle değildim” manasınadır. (Âşûr)

الْاَعْلٰٓى ‘de istiare vardır. Bu kelimenin aslı  ألعلْوٌ  yani  irtifadır. Yeryüzünde görünür şekilde açıkça yükselmektir. Onların zikrinin ağızdan ağıza dolaştığı, övgüsünün görünür şekilde insanlar arasında olduğu hakkında istiare olmuştur. (Dr. Adil Ahmet Sâbir er-Ruveynî, Teemmülat fî Sûreti Meryem, s. 212)

Bu kelam, onun pek büyük bir haber olduğunu tahkik etmekte, önceden kendisinin (peygamberin) o konuda bir bilgisi olmadığını ve bilginin mutat sebeplerine de hiç baş vurmadığını zikretmektedir. Zira bu da, Kur’an'ın, vahiy yoluyla Allah katından indiğine ve diğer peygamberlerin verdikleri haberlerin de böyle olduğuna dair apaçık bir hüccettir.

Mele-i a'lâ, melekler, Hazret-i Âdem ve lânetli iblistir. Yani bu yüce topluluk arasında tartışma olurken, daha önce benim onlar hakkında hiçbir bilgim yoktu.