Âyetteki “başarı” diye açıkladığımız “şu” anlamına gelen “hâzihî” kelimesi, Hudeybiye barışı veya Hayber zaferi ve orada elde edilecek ganimetler şeklinde açıklanmıştır.

Âyetteki “İnsanların ellerini üzerinizden çekmiştir” ifadesi tek taraflı, 24. âyette ise “sizinkini onlardan, onlarınkini sizden” şeklinde çift taraflı olarak zikredilmiştir. Tarihte gerçekleşen olaylara bakarak tefsirciler burada geçen korumayı, müslümanlar Mekke’ye hareket ettikten sonra kuzey komşuları olan Hayber yahudileri ile bazı müşrik Arap kabilelerinin fırsattan istifade ederek Medine’ye hücum etmelerinin Allah tarafından engellenmesi olarak yorumlamışlardır. 24. âyetteki engelleme ise Hudeybiye’de olmuş, hem müşriklerin birkaç kere teşebbüs ettikleri baskın hem de müslümanların savaşa karar vermeleri engellenmiş, iki tarafın da birbirine zarar vermelerine imkân tanınmamıştır. Bu fetih müjdeleri, gerçekleşen fetihler, elde edilen ganimetler, düşmanın zararlı olacak teşebbüslerinin engellenmesi, müminlerin 

sabır ve gayretleri yanında ve bundan da ziyade Allah’ın lutfudur. Bu lutfun hikmet ve gerekçesi ise müminlerin imanlarını yaşanan kanıtlarla güçlendirmek ve doğru yolda sebat edip ilerlemelerini sağlamaktır.

  Ve'ade وعد : 

  Söz vermek, vaatte bulunmak ve tehdit etmek anlamlarına gelen va'd وَعْدٌ sözcüğü hem hem şerle hem hayırla ilgili kullanılır. Bu fiilin mastarı مَوْعِدٌ ve مِيعادٌ şekillerinde gelir.

  وَعِيدٌ ise sadece tehdit ve şerle ilgili kullanılır. مَوْعِدٌ ve مِيعادٌ  kelimeleri hem mastar hem de isim olarak kullanılırlar.

  Yine vaatleşme ve tehditleşme anlamında da mufâale formundaki واعَدَ şekli kullanılır. (Müfredat)

    Kuran’ı Kerim’de pekçok farklı formda 151 defa geçmiştir. (Mu'cemu-l Mufehres)

  Türkçede kullanılan şekilleri vaad etmek, vaid, mîad ve vadedir. (Kuranı Anlayarak Okuma Rehberi) 

وَعَدَكُمُ اللّٰهُ مَغَانِمَ كَث۪يرَةً تَأْخُذُونَهَا فَعَجَّلَ لَكُمْ هٰذِه۪ وَكَفَّ اَيْدِيَ النَّاسِ عَنْكُمْۚ 

Fiil cümlesidir.  وَعَدَكُمُ  fetha üzere mebni mazi fiildir. Muttasıl zamir  كُمُ  mef’ûlun bih olarak mahallen mansubdur.  اللّٰهُ  lafza-i celâl fail olup lafzen merfûdur.  مَغَانِمَ  ikinci mef’ûlun bih olup fetha ile mansubdur. 

كَث۪يرَةً  kelimesi  مَغَانِمَ ‘nin sıfatı olup fetha ile mansubdur.  تَأْخُذُونَهَا  cümlesi  مَغَانِمَ ‘nin ikinci sıfatı olarak mahallen mansubdur. 

Varlıkları niteleyen kelimelere sıfat denir. Arapça’da sıfatın asıl adı na’t ( النَّعَتُ )dır. Sıfatın nitelediği isme de men’ut ( المَنْعُوتُ ) denir. Bir ismi doğrudan niteleyen sıfata hakiki sıfat, dolaylı olarak niteleyen sıfata da sebebi sıfat denir.

Sıfat ile mevsuftan oluşan tamlamaya sıfat tamlaması denir. Sıfat tek kelime (isim), cümle ve şibh-i cümle olabilir. Ve sıfat birden fazla gelebilir.

Sıfat mevsûfuna: cinsiyet, adet, marifelik - nekrelik ve îrab bakımından uyar.

Sıfat iki kısma ayrılır: 1. Hakiki sıfat  2. Sebebi sıfat

Hakiki sıfat: 1- Müfred olan sıfatlar  2- Cümle olan sıfatlar olmak üzere ikiye ayrılır.

1. Müfred olan sıfatlar : Müfred olan sıfatlar genellikle ism-i fail, ism-i mef’ûl, mübalağalı ism-i fail, sıfat-ı müşebbehe, ism-i tafdil, masdar, ism-i mensub ve sayı isimleri şeklinde gelir.

Gayrı akil (akılsız çoğullar) mevsûf olarak geldiğinde sıfatını müfred müennes olarak da alır.

2. Cümle olan sıfatlar: 1- İsim cümlesi olan sıfatlar, 2- Fiil cümlesi olan sıfatlar, 3- Şibh-i cümle olan sıfatlar. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

تَأْخُذُونَهَا  fiili  نَ ‘un sübutuyla merfû muzari fiildir. Zamir olan çoğul و ‘ı fail olarak mahallen merfûdur. Muttasıl zamir  هَا  mef’ûlun bih olarak mahallen mansubdur. 

عَجَّلَ fiili atıf harfi  فَ  ile  وَعَدَكُمُ ‘e matuftur. Matuf ve matufun aleyh arasında hiç zaman geçmediğini, işin hemen yapıldığını ifade eder.  فَ  ile yapılan atıfta matuf ve matufun aleyh yer değiştiremez. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi) 

عَجَّلَ  fetha üzere mebni mazi fiildir. Faili müstetir olup takdiri هو ‘dir.  لَكُمْ  car mecruru عَجَّلَ  fiiline mütealliktir. İşaret ismi  هٰذِه۪  mef’ûlun bih olarak mahallen mansubdur. 

كَفَّ  fiili atıf harfi  وَ ‘la  عَجَّلَ ‘ye matuftur. كَفَّ  fetha üzere mebni mazi fiildir.Faili müstetir olup takdiri هو ‘dir. اَيْدِيَ  mef’ûlun bih olup fetha ile mansubdur. Aynı zamanda muzâftır. النَّاسِ  muzâfun ileyh olup kesra ile mecrurdur.  عَنْكُمْ  car mecruru  كَفَّ  fiiline mütealliktir. 

عَجَّلَ  fiili sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. Fiil tef’il babındandır. Sülâsîsi  عجل ’dir.

Bu bab fiile çokluk (fiilin, failin veya mef‘ûlun çokluğu), bir tarafa yönelme, mef'ûlü herhangi bir vasfa nispet etmek, gidermek, bir terkibi kısaltmak, eylemin belli bir zaman diliminde meydana gelmesi, özneyi fiilin türediği şeye benzetmek, sayruret, isimden fiil türetmek, hazır olmak, bir şeyin aralıklarla tekrarlanması manalarını katar.

وَلِتَكُونَ اٰيَةً لِلْمُؤْمِن۪ينَ وَيَهْدِيَكُمْ صِرَاطاً مُسْتَق۪يماًۙ

وَ  atıf harfidir. Atıf harflerinden biri kullanılarak iki kelimeyi veya iki cümleyi birbirine bağlamaya atf-ı nesak denir. Atıf harfinden önce gelene matufun aleyh, sonra gelene matuf denir. Matuf ve matufun aleyh arasında îrab bakımından, sıyga bakımından, cümlelerin haberî veya inşaî olması bakımından uyum olur. Mana bakımından aralarında uygunluk varsa fiil isme atfedilebilir. Müstetir zamir atıf olmaz. Matufun îrabı her zaman için matufun aleyhe uyar.

Matuf ve matufun aleyhin hükümde ortak olduğunu belirtir. İkisi arasında tertip (sıra) olduğunu göstermez. Vav ile yapılan atıfta matuf ve matufun aleyh yer değiştirebilir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

لِ  harfi, تَكُونَ  fiilini gizli  اَنْ ’le nasb ederek manasını sebep bildiren masdara çeviren cer harfidir. اَنْ  ve masdar-ı müevvel,  لِ  harf-i ceriyle birlikte  كَفَّ  fiiline mütealliktir. 

اَنْ  harfi 6 yerde gizli olarak gelebilir: 1) Harf-i cer olan (حَتّٰٓى)’dan sonra, 2) Atıf olan اَوْ ’den sonra, 3) Lam-ı cuhûddan sonra, 4) Lam-ı ta’lilden (sebep bildiren لِ) sonra, 5) Vav-ı maiyye (وَ)’ den sonra, 6) Sebep fe (فَ)’sinden sonra. Burada harf-i cerden sonra geldiği için gizlenmiştir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

تَكُونَ  nakıs,fetha ile mansub muzari fiildir. İsim cümlesinin önüne geldiğinde, ismini ref haberini nasb eder.  تَكُونَ ‘nin ismi müstetir olup takdiri هى ‘dir.  اٰيَةً  kelimesi  تَكُونَ ‘nin haberi olup lafzen mansubdur.

لِلْمُؤْمِن۪ينَ  car mecruru  اٰيَةً ‘nin mahzuf sıfatına mütealliktir.  يَهْدِيَكُمْ  atıf harfi وَ ‘la  تَكُونَ ‘ye matuftur. 

يَهْدِيَكُمْ  fetha ile mansub muzari fiildir. Faili müstetir olup takdiri هو ‘dir. Muttasıl zamir  كُمُ  mef’ûlun bih olarak mahallen mansubdur.  صِرَاطاً  ikinci mef’ûlun bih olup fetha ile mansubdur. مُسْتَق۪يماً  kelimesi  صِرَاطاً ‘nin sıfatı olup fetha ile mansubdur. 

مُؤْمِن۪ينَ  kelimesi; sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan if’al babının ism-i failidir. 

مُسْتَق۪يماً  kelimesi; sülâsî mücerrede üç harf ilave edilerek mezid yapılan istif’al babının ism-i failidir.

İsm-i fail; eylemi yapan ve gerçekleştiren demektir. Geçici olarak o sıfatı yüklenen isimdir. İsm-i fail; hem varlığa (zata) hem de onun sıfatına delalet eden kelimelerdir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

وَعَدَكُمُ اللّٰهُ مَغَانِمَ كَث۪يرَةً تَأْخُذُونَهَا فَعَجَّلَ لَكُمْ هٰذِه۪ وَكَفَّ اَيْدِيَ النَّاسِ عَنْكُمْۚ 

Bu cümle müste’nef bir cümledir. وأثابَهم فَتْحًا قَرِيبًا  şeklindeki Fetih/18 sözünden kaynaklanan beyâni istînâfdır. (Âşûr) 

Müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır. 

Mazi fiil sebata, temekkün ve istikrara işaret eder. (Hâlidî, Vakafât, S.107)

Müsnedün ileyhin bütün esma-i hüsnaya ve kemâl sıfatlara şamil olan lafza-i celâlle  marife olması telezzüz, teberrük ve haşyet duyguları uyandırmak içindir.

Ayette mütekellim Allah Teâlâ olduğu halde  اللّٰهِ  isminin zikredilmesi tecrîd sanatıdır.

مَغَانِمَ  kelimesi  وَعَدَ  fiilinin ikinci mef’ûludur.  كَث۪يرَةً  kelimesi  مَغَانِمَ  için sıfattır. 

تَأْخُذُونَهَا  cümlesi ise  مَغَانِمَ  için ikinci sıfattır. Sıfat, mevsûfunun sahip olduğu bir özelliğe işaret etmek için yapılan tetmim ıtnâbı sanatıdır.

Müspet muzari fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.

Hudûs, istimrar ve teceddüt ifade eden muzari fiil tecessüm özelliği sayesinde muhatabın muhayyilesini harekete geçirerek olayı daha iyi anlamasını sağlar. Muzari fiilin geldiği hallerde çoğunlukla bu gaye mevcuttur.

Muzari fiilin kullanımıyla sahne muhatabın gözünde sanki o anda canlanır. Bu da insanı etkiler. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi)

Bizim tercih ettiğimiz görüşe göre bu sure bir defada nazil olmuştur. Bu durumda  فَعَجَّلَ  şeklindeki mazi fiilin gelecek zaman manasında kullanımı mecazdır. Bu olayın gerçekleşeceğine dair bir uyarıdır. (Âşûr) 

Aynı üslupta gelen  فَعَجَّلَ لَكُمْ هٰذِه۪  ve  وَكَفَّ اَيْدِيَ النَّاسِ عَنْكُمْ  cümleleri,  وَعَدَكُمُ اللّٰهُ مَغَانِمَ كَث۪يرَةً  cümlesine atfedilmiştir. Müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelam olan cümlelerin her ikisinin de atıf sebebi hükümde ortaklıktır.

هٰذِه۪ , mef’ûlun bih olarak mahallen mansubdur.  هٰذِه۪  ile ganimetlere işaret edilerek önemi vurgulanmıştır.

وَكَفَّ اَيْدِيَ النَّاسِ عَنْكُمْ (İnsanların elini sizden çekti) ifadesi zarar vermelerini önlemekten kinayedir.

Burada  كَفَّ (kaçınmak, geri durmak) kelimesi uzaklaştırmak manasındaki  الصَّرْفِ anlamında mecaz olarak kullanılmıştır. Yani, Allah istese de istemese de size zarar vermekten onları uzaklaştırmak için bir sebep yaratarak insanların ellerini sizden uzak tutmayı takdir etti demektir.

Genellikle Kur’an ıstılahında  النَّاسِ  lafzından murad Mekke ehlidir. (Âşûr) 

وَلِتَكُونَ اٰيَةً لِلْمُؤْمِن۪ينَ وَيَهْدِيَكُمْ صِرَاطاً مُسْتَق۪يماًۙ

وَ , atıf harfidir. Sebep bildiren harf-i cer lam-ı ta’lilin gizli  أنْ ’le masdar yaptığı  لِتَكُونَ اٰيَةً لِلْمُؤْمِن۪ينَ  cümlesi, takdiri  لتشكروه  (Ona şükretmeniz için) olan mukadder ta’lil cümlesine atfedilmiştir.  كَفَّ  fiiline mütealliktir. كَان ’nin dahil olduğu, sübut ve istimrar ifade eden isim cümlesi, faide-i haber ibtidaî kelamdır. 

لِلْمُؤْمِن۪ينَ  car mecruru, كَان ‘nin haberi olan  اٰيَةً ‘in mahzuf sıfatına mütealliktir. Sıfatın hazfi, îcâz-ı hazif sanatıdır.

وَيَهْدِيَكُمْ صِرَاطاً مُسْتَق۪يماًۙ  cümlesi atıf harfi وَ ‘la masdar-ı müevvel cümlesine atfedilmiştir. Atıf sebebi hükümde ortaklıktır. Müspet muzari fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.

مُسْتَق۪يماً  kelimesi  صِرَاطاً  için sıfattır. Sıfat, mevsûfunun sahip olduğu bir özelliğe işaret etmek için yapılan tetmim ıtnâbı sanatıdır.