Nebe' Sûresi 11. Ayet
وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشاًۖ 
وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشاًۖ
Fiil cümlesidir. وَ atıf harfidir. جَعَلْنَا sükun üzere mebni mazi fiildir. Mütekellim zamiri نَا fail olarak mahallen merfûdur. النَّهَارَ mef’ûlun bih olup fetha ile mansubdur. مَعَاشاً kelimesi ikinci mef’ûlun bih olup fetha ile mansubdur.
Değiştirme manasına gelen جَعَلَ kelimesi 3 şekilde gelir:
1. Bir şeyden başka bir şey meydana getirmek
2. Bir halden başka bir hale geçmek
3. Bir şeyle başka bir şeye hükmetmek. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)
وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشاًۖ
Ayet atıf harfi وَ ’la, 6. ayete atfedilmiştir. Atıf sebebi hükümde ortaklıktır. Cümleler arasında manen ve lafzen mutabakat mevcuttur. İstifhama dahildir. Müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır. Fiil azamet zamirine isnadla tazim edilmiştir.
Mazi fiil sebata, temekkün ve istikrara işaret eder. (Halidî, Vakafât, S.107)
النَّهَارَ birinci, مَعَاشاًۖ ikinci mef'ûldür. مَعَاشاًۖ ‘daki nekrelik nev tazim ve kesret ifade eder.
وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشاًۖ ifadesinde, teşbih-i beliğ vardır. Müşebbeh النَّهَارَ , müşebbehün bih مَعَاشاًۖ ’dir. Teşbih edatı mahzuftur.
Burada gündüz, geçim zamanına benzetilmiştir. Vech-i şebeh hareketli olmaktır. İnsanlar geçimlerini kazanmak için gündüz vaktinde olduğu gibi hareketlidirler. Taraflar görüldüğü gibi müfreddir. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur’an Işığında Belâgat Dersleri Beyân İlmi)
وَجَعَلْنَا نَوْمَكُمْ سُبَاتاًۙ ayetiyle, وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشاًۖ ayeti arasında mukabele sanatı vardır.
6. ayetten itibaren insanların yaratılışıyla ilgili, Allah Teâlâ’nın onlara lütfettiği bir kısım nimetlerin zikredilmesinde taksim sanatı vardır. Bu ayetlerde asıl amaç Allah'ın yaratıcı kudreti sergilenerek onun yüceliğini muhataba göstermektir. Bu idmâc sanatıdır.
Uyku bir tür ölüm kılınınca, مَعَاش vakti yani uyanıp ihtiyaç ve kazançlarınız uğruna dönüp dolaştığınız bir geçim vakti [kıldık gündüzü] ayetinde, uyanıklık da مَعَاش (hayat) kılınmıştır. سُبَاتاًۙ ’ın rahatlık anlamına geldiği de söylenmiştir. (Keşşâf)
مَعَاشاًۖ , "maîşet" gibi mimli mastar olarak عَيْشُ, yani geçim manasınadır ki, Râgıb'ın beyanına göre canlılara özgü olan hayat demektir. Sadece melekî ve ruhani olan hayata pek عَيْشُ denmez. Örfümüzde meâş, mecaz olarak geçim sebebine de denir. Burada zaman ismi olması da caiz görülmüştür ki gündüzleyin hayat ve geçim için çalışma vakti demek olur. Demek ki uyku ve gece bu şekilde gündüz çalışmak için bir hazırlık yapma olduğu gibi, uyanıp gündüz çalışmak da hayat gayesine ermek ve yarınki hayat için bir hazırlıktan ibarettir. Bu çalışmak insana ait olmakla beraber yalnız onun işi de değildir. Yüce yaratıcı tarafından insana tahsis edilmiştir. (Elmalılı, Âşûr)
