وَكُلَّ شَيْءٍ اَحْصَيْنَاهُ كِتَاباً

وَ  atıf harfidir.  كُلَّ  iştigal üzere mahzuf fiilin mef’ûlun bihi olup fetha ile mansubdur. Takdiri;  أحصينا (Saydık) şeklindedir.  شَيْءٍ  muzâfun ileyh olup kesra ile mecrurdur.

اَحْصَيْنَاهُ  sükun üzere mebni mazi fiildir. Mütekellim zamiri  نَا  fail olarak mahallen merfûdur. Muttasıl zamir  هُ  mef’ûlun bih olarak mahallen mansubdur.  كِتَاباً  kelimesi  masdardan naib mef’ûlu mutlak olup fetha ile mansubdur. 

اَحْصَيْنَاهُ  fiili sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. Fiil if’âl babındandır. Sülâsîsi  حصي ’dir.

İf’al babı fiile tadiye (geçişlilik) kesret, haynunet (zamanı gelmesi), sayruret, izale, zamana ve mekâna duhul, temkin (imkân sağlamak), vicdan (bir vasıf üzere bulmak) mutavaat (tef’il babının dönüşlülüğü), tariz (arz etmek, maruz bırakmak) manaları katar. Bazan da fiilin mücerret manasını ifade eder.

وَكُلَّ شَيْءٍ اَحْصَيْنَاهُ كِتَاباً

وَ  itiraziyye, ayet, önceki ta’lil manasındaki ayet ile sonraki ayet arasında muterizadır. Allah’a onların amellerinden hiç bir şeyin gizli kalmadığını bildirmek için gelmiştir. (Âşûr)

İtiraz cümleleri, parantez arası cümleler vasıtasıyla yapılan ıtnâbdır.

Bir cümlenin öğeleri arasına veya anlamca ilgili iki cümle arasına anlamı pekiştirmek, güzelleştirmek veya tenzih, tazim, tenbih, dua gibi amaçlarla bir kelime, cümle yahut cümleler getirilerek ıtnâb sağlanır. Bu cümleler, genellikle öndeki kelime veya cümleyle bağlantılı olarak sırası ve yeri gelmişken hemen kaydedilmesi gerekli açıklayıcı notlar şeklinde gelir. (TDV İslam ansiklopedisi. Itnâb bab.) 

Müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber talebî kelamdır. Fiil azamet zamirine isnadla tazim edilmiştir.

Cümlede takdim-tehir sanatı vardır.  كُلَّ شَيْءٍ  izafeti  اَحْصَيْنَاهُ  fiilinin mef’ûlü olarak iştigal üzere mansubdur. Mamul amiline takdim edilmiştir. Mef'ûlün amiline takdim edilip, fiilin sonunda bu mef’ûle ait bir zamir bulunması iştigaldir. (Âşûr)

كِتَاباً  masdarı,  اَحْصَيْنَاهُ  fiili için tekid ifade eden mef’ûlu mutlaktır. Çünkü  كِتَاباً  saymak, ya da  اَحْصَيْنَاهُ  yazdık manasındadır. 

شَيْءٍ ‘deki nekrelik, nev ve kesret ifade eder.

اَحْصَيْنَاهُ - كِتَاباً  kelimeleri arasında mürâât-ı nazîr sanatı vardır. 

Levh-i Mahfûz'da ve yahut amel defterlerinde yazılı olarak demektir. (Beyzâvî)

لإحْصاءُ , eşyaların sayısını kaydetmek için saymaktır.  التَّحْصِيلِ  ve  الضَّبْطِ ‘dan kinayedir.   (Âşûr)

وَكُلَّ شَيْءٍ اَحْصَيْنَاهُ كِتَاباً  ifadesi için Zeccâc şöyle demiştir:

كُلَّ  gizli bir fiille mensuptur,  اَحْصَيْنَاهُ  da onu tefsir etmektedir, mana da: أحصينا كل شيء  şeklindedir.

كِتَاباً  kelimesi de  اَحْصَيْنَاهُ ‘yu tekid etmektedir; çünkü   اَحْصَيْنَاهُ  ile  كتبناه  sonuçta birdir,

mana da şöyledir:  كتبناه كتابا  (onu yazmakla yazdık). Müfessirler şöyle demişlerdir: Bütün amellerini Levh-i Mahfuz’a kaydettik. (Zâdu’l-Mesîr)