قَالَ هِيَ رَاوَدَتْن۪ي عَنْ نَفْس۪ي وَشَهِدَ شَاهِدٌ مِنْ اَهْلِهَاۚ 

Fiil cümlesidir.  قَالَ   fetha üzere mebni mazi fiildir. Faili müstetir olup takdiri  هو ’dir. Mekulü’l-kavli,  هِيَ رَاوَدَتْن۪ي ’dir.  قَالَ  fiilinin mef’ûlun bihi olarak mahallen mansubdur. Munfasıl zamir  هِيَ  mübteda olup mahallen merfûdur.  رَاوَدَتْن۪ي  mübtedanın haberi olarak mahallen merfûdur.

رَاوَدَتْن۪ي  fetha üzere mebni mazi fiildir.  تْ  te’nis alametidir. Faili müstetir olup takdiri هى ’dir.

Sonundaki  ن۪  vikayedir. Mütekellim zamiri  ي  ise mef’ûlun bih olarak mahallen mansubdur. 

عَنْ نَفْس۪ي  car mecruru  رَاوَدَتْن۪ي  fiiline müteallıktır. Mütekellim zamiri  ي  ise muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur. 

وَ  atıf harfidir.  شَهِدَ  fetha üzere mebni mazi fiildir.  شَاهِدٌ  fail olup lafzen merfûdur.

مِنْ اَهْلِهَا  car mecruru   شَاهِدٌ ’un mahzuf haline müteallıktır. Muttasıl zamir  هَا  muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur.

رَاوَدَتْن۪ي  fiili sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. Mufâale babındandır. Sülâsîsi  رود ’dir.

Mufâale babı fiile, müşareket (ortaklık), bir işi peşpeşe yapmak, teksir (çokluk, bir işi çok yapmak) gibi anlamlar katar.

Müşareket (İşteşlik - ortaklık): Bir işin iki kişi veya iki grup arasında yapıldığını anlatır. Fail ile mef’ûl aynı işi yapmıştır. Ayrıca fail işi başlatan ve galip gelendir (sonuçlandırandır). Bazen de müşareket olmayıp tek taraflı olur. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

شَاهِدٌ  kelimesi sülâsî mücerred olan  شهد  fiilinin ism-i failidir.

İsm-i fail; eylemi yapan ve gerçekleştiren demektir. Geçici olarak o sıfatı yüklenen isimdir. İsm-i fail; hem varlığa (zata) hem de onun sıfatına delalet eden kelimelerdir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

 اِنْ كَانَ قَم۪يصُهُ قُدَّ مِنْ قُبُلٍ فَصَدَقَتْ وَهُوَ مِنَ الْكَاذِب۪ينَ

اِنْ  iki muzari fiili cezm eden şart harfidir.  كَانَ ’nin dahil olduğu isim cümlesi şart cümlesidir. 

كَانَ  fetha üzere mebni mazi nakıs fiildir. İsim cümlesinin önüne geldiğinde ismini ref haberini nasb eder.

قَم۪يصُ  kelimesi  كان ’nin ismi olup lafzen merfûdur. Muttasıl zamir  هُ  muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur.

قُدَّ مِنْ قُبُلٍ  cümlesi  كَانَ ’nin haberi olarak mahallen mansubdur. 

قُدَّ  fetha üzere mebni ,meçhul mazi fiildir. Naib-i faili müstetir olup takdiri  هو ’dir.

مِنْ قُبُلٍ  car mecruru  قُدَّ  fiiline müteallıktır. 

فَ  şartın cevabının başına gelen rabıta harfidir.

صَدَقَتْ  fetha üzere mebni mazi fiildir.  تْ  te’nis alametidir. Faili müstetir olup takdiri هى ’dir. 

وَ  atıf harfidir. Munfasıl zamir  هُوَ  mübteda olarak mahallen merfûdur.

مِنَ الْكَاذِب۪ينَ  car mecruru mahzuf habere  müteallıktır.  الْكَاذِب۪ينَ ’nin cer alameti  ي ’dir. Cemi müzekker kelimeler harfle îrablanır.  

الْكَاذِب۪ينَ  kelimesi sülâsî mücerred olan  كذب  fiilinin ism-i failidir. 

İsm-i fail; eylemi yapan ve gerçekleştiren demektir. Geçici olarak o sıfatı yüklenen isimdir. İsm-i fail; hem varlığa (zata) hem de onun sıfatına delalet eden kelimelerdir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

قَالَ هِيَ رَاوَدَتْن۪ي عَنْ نَفْس۪ي وَشَهِدَ شَاهِدٌ مِنْ اَهْلِهَاۚ

Beyanî istînâf olarak fasılla gelmiştir. Cümle, müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır. 

قَالَ  fiilinin mekulü’l-kavli  هِيَ رَاوَدَتْن۪ي عَنْ نَفْس۪ي , mübteda ve haberden oluşmuş, sübut ifade eden isim cümlesi, faide-i haber ibtidaî kelamdır. 

Müsned  رَاوَدَتْن۪ي عَنْ نَفْس۪ي , mazi fiil sıygasında gelerek hükmü takviye, hudûs, temekkün ve istikrara işaret etmiştir.

Aynı üsluptaki  شَهِدَ شَاهِدٌ مِنْ اَهْلِهَا  cümlesi, istinafa matuftur. Müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır. 

شَهِدَ - شَاهِدٌ  kelimeleri arasında iştikak cinası ve reddü’l-acüz ale’s-sadr  sanatları vardır.

اِنْ كَانَ قَم۪يصُهُ قُدَّ مِنْ قُبُلٍ فَصَدَقَتْ وَهُوَ مِنَ الْكَاذِب۪ينَ

Şehadetin tefsiri olan cümle şart üslubunda haberî isnaddır.  كَانَ ’nin dahil olduğu isim cümlesi  كَانَ قَم۪يصُهُ قُدَّ مِنْ قُبُلٍ , şart cümlesidir ve faide-i haber ibtidaî kelamdır.

كَانَ ’nin haberi olan  قُدَّ مِنْ قُبُلٍ  cümlesi, müspet mazi fiil sıygasında gelmiş haberî isnaddır. 

فَصَدَقَتْ  cümlesi şartın cevabıdır. Müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.

Şart ve cevap cümlelerinden müteşekkil terkip şart üslubunda faide-i haber ibtidaî kelamdır.

Cevap cümlesine matuf olan  هُوَ مِنَ الْكَاذِب۪ينَ , sübut ifade eden isim cümlesi faide-i haber ibtidaî kelamdır. 

Cümlede îcâz-ı hazif sanatı vardır. Car mecrur  مِنَ الْكَاذِب۪ينَ , mahzuf habere müteallıktır.

فَصَدَقَتْ  cümlesi ile  هُوَ مِنَ الْكَاذِب۪ينَ  cümlesi arasında mukabele vardır.

صَدَقَتْ (doğru söyledi) ile  الْكَاذِب۪ينَ  (yalan söyledi) kelimeleri arasında tıbâk-ı îcab sanatı vardır.