İslâmiyetin zuhuru sırasında Araplar; edebiyat, belağat ve fesahat konularında tekamülün zirvesinde bulunuyorlardı. Bu hususta kendileriyle boy ölçüşecek yeryüzünde hiçbir millet mevcut değildi.

Şair ve şiir onlar için her şeydi. Çünkü şiir, atalarının cemiyet hayatını, adet ve inançlarını aksettiren tek güvenilir ayna idi.

Cemiyette şairler, büyük değer sahibi idiler ve büyük hürmet görürlerdi. Öyle ki, kabilelerinden güçlü bir kahraman yerine, bir şairin çıkmasını her zaman tercih ederlerdi. Zira, yegane gayeleri olan şöhreti, en güzel şekilde yayabilecek olan ancak şairdi. Yılandan korkar gibi, şairlerin hicivlerinden çekinir ve korkarlardı.

Şairler, onlarca birer kahraman kabul ediliyordu. Öyle ki, bir şairin, bir tek sözü üzerine kabileler birbirleriyle kıyasıya çarpışıyorlardı. Yine bir şairin bir tek sözü ile de yıllardan beri birbirleriyle kanlı bıçaklı olanlar bir anda barışabiliyorlardı.

Eski zamanda şiire; "Arab'ın Defteri" deniliyordu. Zira, Arabın ahlak ve adetleri, diyanet ve akideleri ancak şiirle biliniyor ve onunla nesilden nesile intikal edip geliyordu.

Bu devirde, şiiri besleyen ve teşvik eden birçok unsurlar vardı. Güçlü bir şair, hem kendisi, hem de kabilesi için itibar sağlıyordu.

Yine muayyen zamanlarda kurulan panayırlar şiirin gelişmesinde büyük rol oynuyordu. Kurulan bu panayırlar bir nevi edebiyat şöleni idi. Panayırlarda, jüri huzurunda şiir ve hitabet müsabakaları düzenlenirdi. Çeşitli yerlerden gelen şair ve hatipler, burada şiirler okur, hitabelerde bulunur, birbirlerine üstün gelmek için bütün güçlerini ortaya koyarlardı.

Üstünlük sağlamakla da son derece iftihar ederlerdi. Sonunda, jüri tarafından birinci seçilen şiir, keten bez üzerine altın yaldızla yazılarak Kabe duvarına asılırdı.

Taif'le Nahle arasında bulunan Suk-ı Ukaz, panayırların en büyüğü idi. Çoğunlukla şiir yarışmaları burada tertip edilirdi...

Panayırlar aynı zamanda bir çeşit fuar mahiyetini de taşıyordu. Bütün kabilelerin bir araya geldiği ticari, içtimai ve siyasi faaliyet sahalarıydı. Zilhicce ayında açılan panayırlar 20 gün devam ederdi. Esirini fidye ile kurtarmak, davasını halletmek, düşmanını bulmak, şiir okumak, konuşma yapmak isteyen herkes bu panayırlara koşardı. "Şiire bu derce önem verilmiş olması, dilin en ince şekilde incelenmesi sonucunu hazırlamıştır." Böylece, İslâmın zuhuru sırasında Arabistan'da edebiyat, fesahat ve belâğat zirveye ulaşmıştı. Adeta görünmez bir el, zihinleri ve ruhları, Kur'ân-ı Mu'cizü'l-Beyanın insanüstü üslubuna hazırlıyordu.

Arapların bu mümtaz hususiyeti haiz bulunmaları sebebiyledir ki, Kur'ân-ı Azimüşşan, edebiyat, belağat ve fesahatın zirvesinde nazil oluyordu. Bu fesahat ve belâğâtı, i'caz (mucizeliği) ve îcazıyla (vecizliği) Arap edip, şair ve hatiplerini muarazaya davet ediyor ve onlara meydan okuyordu. Fakat onlar, çok geçmeden bu eşsiz kelama benzer getirmenin mümkün olmadığını anladılar ve susmak mecburiyetinde kaldılar.

Kur'ân'ın üslubu öylesine veciz, öylesine tatlı, öylesine fasih ve beliğ idi ki, bu işi iyi bilen Araplar, hayretlerini gizleyemiyorlardı. Birgün bedevi Arap ediplerinden biri, "Artık emrolunduğun şeyi açıkla ve müşriklerden de yüz çevir," âyetini duyunca, kendisinden geçercesine secdeye kapanmıştı.

Hadise, müşrikleri çıldırtacak nitelikteydi. Nefret saçan bakışlarla adamın üzerine vardılar ve öfkeyle bağırdılar:

"Sen de mi Müslüman oldun?"

"Hayır," diye cevap verdi, bedevi edip.

"Ben sadece bu ayetin belâğâtına secde ettim."

İmr'ül-Kays, Muallaka şairlerinden biriydi. Bir gün kız kardeşi,

"Ve denildi ki: 'Ey yer, suyunu yut. Ey gök, suyunu tut.' Su çekildi, iş bitirildi ve gemi Cûdî Dağına oturdu. Ve 'Zâlimler gürûhu Allah'ın rahmetinden uzak olsun' denildi." âyetini işitince, doğruca Kâbe'ye vardı ve;

"Artık kimsenin söyleyecek birşeyi kalmadı. Bu belâğât karşısında kardeşimin şiiri de duramaz."

diyerek kardeşinin en üstte asılı bulunan kasidesini duvardan indirdi. En meşhur kasidenin kaldırıldığı görülünce, diğer Muallakat da birer birer indirildi.

Cahiliyye Devrinin en meşhur ve en eski şiir örnekleri şüphesiz "Muallakat-ı Seb'a" (Yedi askı) şiirleridir. Bu şiirler, dilden dile dolaşmış, asırlar sonrasına kadar varmıştır. Kuvvetli bir görüşe göre bu şiirler, Hammadü'r-Raviye tarafından toplanmıştır.

https://sorularlaislamiyet.com/cahiliye-doneminde-araplarin-en-cok-ovunc-kaynagi-olarak-gordukleri-meziyetleri-ne-idi

Öte yandan yine o dönemde:

Tufeyl ibn Ammar al dawasi Mekke dışında yaşayan bir kabile lideridir.

İyi bir şairdir.

Tufeyl hac yapmaya giderken onun kabilesinden olup Mekke girişinde yaşayanlar onu uyarıp, gitme, orada bir adam var, sözlerini duyarsan müslüman olursun. Ama illa gideceksen bu pamuk parçasını al ve kulaklarına tıka derler. Ve peygamberimizi sav tarif ederler.

Tufeyl Kabe’ye varıp da peygamberimizi sav görünce kulaklarını tıkar ve bir süre tavaf yaparken düşündü. Neden endişe edip kulaklarımı tıkayayım ki, ben buraların en iyi şairlerindenim, kabilemin reisiyim der ve kulağına tıkadıklarını çıkarır...Sonrasında tabi müslüman olur ve bu hikayeyi kendisi anlatır. (Nouman Ali Khan)

Velid bin Muğiyre ise o dönemde, şiiri çok iyi bilirim, bu bir şiir değil, biz bununla savaşamayız, en iyisi biz buna sihir diyelim. Hem sihirden herkes korkar ve Muhammet’ten (sav) etkilenmemeleri icin onu dinlemelerini engellemiş oluruz, şiir dersek herkes dinlemek ister demiştir. (Nouman Ali Khan)

Gene o dönem islamın en azılı düşmanlarından Utbe İbn Rabia en büyük tartışmacı (debate) ve alaycılardandır. Halktan kimse onun sozleriyle düelloya giremez ve onunla yarışamazdı, etrafındakiler ona gelip neden Muhammed’le (sav) gidip onunla söz düellosuna girmiyorsun dediler.

İddialaşırlar ve Muğîra gider.. İddialaşanlar da onları uzaktan izlemektedirler.

Peygamberimizin yanına gidip takınabildiği en kötü tavrıyla ona ne istiyorsun? Kadın mı? Liderlik mi? Para mı? Buradayım ve ne istersen vereceğim demiştir. Uzun süren hakaretlerden sonra Peygamberimiz sav ona bitirdin mi? deyip.. Fussilet suresini okumaya başlamıştır.

Vahşi bir köpek gibi peygamberimizin önünde haykıran Muğire ağlamaya başlar ve elleriyle peygamberimizin ağzını kapatarak, Yeter! Söyleme artık! Söyleme! Deyip geri onu izleyenlerin yanına dönmüştür.. Ona ne oldu sana diye sorarlar. Senin bu yüzün gittiğin yüz ile aynı değil derler. O da bunun ne olduğunu bilmiyorum ama bu bir sihir değil, bu çok büyük birşey demistir.

Utbe Ibn Rabia: Risâletten önce Kâbe’nin tamiri sırasında Hacerülesved’in içine konulduğu örtüyü tutanlardan biridir. Hz. Muhammed’in peygamberlik iddiasından vazgeçirilmesi için Ebû Tâlib ile görüşen Kureyş heyetinde yer aldı. Rasûl-i Ekrem’e karşı çıksa da ona eziyet etmedi, yumuşaklıkla onu davasından vazgeçirmeye çalıştı.

Bununla birlikte Mescid-i Harâm’da arkadaşlarıyla beraber Hz. Ebû Bekir’i öldüresiye dövdüğü rivayet edilmektedir (Nûreddin el-Halebî, I, 475-476).

Hz. Peygamber’in, müslümanlara işkence etmesi, İslâm dinine şiddet ve baskı yoluyla karşı koymasıyla tanınan bazı müşriklere beddua ettiğini ve bu bedduasının etkisini gösterdiğini bildiren hadisler vardır.

Bu hadislerin birinde Rasûl-i Ekrem, Utbe b. Rebîa’nın da aralarında bulunduğu yedi kişi hakkında beddua etmiş, bunların hepsi Bedir Savaşı sırasında öldürülmüştür (Müsned, I, 393, 397).

Aynı şekilde Hz. Peygamber, Kâbe’nin yanında secdeye vardığı bir sırada Ukbe b. Ebû Muayt’ın kendisini tâciz etmesi üzerine aralarında Utbe b. Rebîa’nın da bulunduğu Kureyş ileri gelenlerini Allah’a havale etmiştir (Buhârî, “Cizye”, 21).

Başta Abese sûresi olmak üzere bazı âyetlerin nüzûl sebebinin Utbe’yle ilgili olduğuna dair kayıtlar mevcuttur. Mukātil b. Süleyman’a göre, “Allah’ın nur vermediği kimsenin nuru olmaz” âyeti (en-Nûr 24/40) onun hakkında inmiştir. Zira Câhiliye döneminde dindar göründüğü halde İslâm ortaya çıktıktan sonra iman etmemiştir (Kurtubî, XII, 286). “Onların günah işleyen ve inkârcı olanlarına uyma!” âyetinin de (el-İnsân 76/24) Utbe b. Rebîa ile Velîd b. Mugīre hakkında nâzil olduğu rivayet edilir (a.g.e., XIX, 149).

https://islamansiklopedisi.org.tr/utbe-b-rebia

وَاِنْ كُنْتُمْ ف۪ي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا عَلٰى عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِه۪ۖ

وَ  istînâfiyyedir. اِنْ  şart harfi iki muzari fiili cezmeder. كُنْتُمْ ’ ün dahil olduğu isim cümlesi şart cümlesidir. Şart ve cevap cümlesinde şartın vuku bulma ihtimali şüpheli veya zayıfsa kullanılır. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

كَانَ  nakıs, mebni mazi fiildir. İsim cümlesinin önüne geldiğinde, ismini ref haberini nasb eder. 

تُمْ  muttasıl zamiri  كان ’nin ismi olarak mahallen merfûdur. ف۪ي رَيْبٍ  car mecruru  كَانَ ’ nin mahzuf haberine mütealliktir. 

مَا  müşterek ism-i mevsûl  مِنْ  harf-i ceriyle  رَيْبٍ ’ ye veya mahzuf sıfatına mütealliktir.  İsm-i mevsûlun sılası  نَزَّلْنَا ’ dır. Îrabtan mahalli yoktur.

نَزَّلْنَا  sükun üzere mebni mazi fiildir. Mütekellim zamir  نَا  fail olarak mahallen merfûdur. عَلٰى عَبْدِنَا  car mecruru  نَزَّلْنَا  fiiline mütealliktir.

فَ  şartın cevabının başına gelen rabıta harfidir. 

أْتُوا  fiili  نَ ‘un hazfıyla mebni emir fiildir. Zamir olan çoğul و ‘ı fail olarak mahallen merfûdur.  بِسُورَةٍ  car mecruru  أْتُوا  fiiline mütealliktir.  مِنْ مِثْلِه۪ۖ  car mecruru  سُورَةٍ ’ in mahzuf sıfatına mütealliktir. Muttasıl zamir  هُ  muzâfun ileyh olup mahallen mecrurdur. 

مِثْلِه۪  kelimesi sıfat-ı müşebbehedir.

Sıfatı müşebbehe; “Benzeyen sıfat” demektir. İsmi faile benzediği için bu adı almıştır. İsmi failin ifade ettiği anlam geçici olduğu halde, sıfatı müşebbehenin ifade ettiği anlam kalıcıdır. İsmi fail değişen ve yenileşen vasfa delalet eder. Sıfatı müşebbehe sürekli ve sabit vasfa delalet eder. Bu süreklilik ve sabitlik az veya çok, bazen de sonsuza kadar devam eder. Geniş zamana delalet eder. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

وَادْعُوا شُهَدَٓاءَكُمْ مِنْ دُونِ اللّٰهِ

Ayet, atıf harfi وَ ‘ la şartın cevabına matuftur. Fiil cümlesidir. ادْعُوا  fiili  نَ ‘un hazfıyla mebni emir fiildir. Zamir olan çoğul و ‘ı fail olarak mahallen merfûdur. شُهَدَٓاءَ  mef’ûlun bih olup fetha ile mansubdur. Muttasıl zamir  كُمْ  muzâfun ileyh olup mahallen mecrurdur. مِنْ دُونِ  car mecruru  ادْعُوا  fiiline mütealliktir. اللّٰهِ  lafza-i celâl muzâfun ileyh olup kesra ile mecrurdur. 

شُهَدَٓاءَ  kelimesi sıfat-ı müşebbehe kalıbındandır.

Sıfatı müşebbehe, “benzeyen sıfat” demektir. İsm-i faile benzediği için bu adı almıştır. İsmi failin ifade ettiği anlam geçici olduğu halde sıfatı müşebbehenin ifade ettiği anlam kalıcıdır. İsmi fail değişen ve yenilenen vasfa delalet eder. Sıfat-ı müşebbehe sürekli ve sabit vasfa delalet eder. Bu süreklilik ve sabitlik az veya çok, bazen de sonsuza kadar devam eder. Geniş zamana delalet eder. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

اِنْ كُنْتُمْ صَادِق۪ينَ

اِنْ  şart harfi iki muzari fiili cezm eder. كُنْتُمْ ’ ün dahil olduğu isim cümlesi şart cümlesidir. Şart ve cevap cümlesinde şartın vuku bulma ihtimali şüpheli veya zayıfsa kullanılır. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

كَانَ  nakıs, mebni mazi fiildir. İsim cümlesinin önüne geldiğinde, ismini ref haberini nasb eder. 

تُمْ  muttasıl zamiri  كان ’nin ismi olarak mahallen merfûdur. صَادِق۪ينَ  kelimesi  كُنْتُمْ ’ün haberi olup nasb alameti  ي ’dır. Cemi müzekker salim kelimeler harfle îrablanır. 

Şartın cevabı, öncesinin delaletiyle mahzuftur. Takdiri, إن كنتم صادقين في أن محمدا قاله من عند نفسه فافعلوا هذا الذي طلب منكم. şeklindedir.

صَادِق۪ينَ  kelimesi sülâsî mücerred olan  صدق  fiilinin ism-i failidir. 

İsmi fail; eylemi yapan ve gerçekleştiren demektir. Geçici olarak o sıfatı yüklenen isimdir. İsmi fail; hem varlığa (zata) hem de onun sıfatına delalet eden kelimelerdir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

وَاِنْ كُنْتُمْ ف۪ي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا عَلٰى عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِه۪ۖ

Ayet şart üslubunda talebî inşâî isnaddır. Cümlede îcâz-ı hazf vardır. İsm-i mevsûllerde tevcih sanatı vardır.

كَانَ ’nin dahil olduğu isim cümlesi şart cümlesidir.

عَبْدِنَا izafetinde azamet zamiri نَا ’ya muzâf olması عَبْدِ’ye şeref kazandırmıştır.

بِسُورَةٍ ’deki tenvin herhangi bir manasındadır.

Bu tehaddi ayetinde bir sure değil, bir surenin benzerinden getirin demekle meydan okumadaki kararlılık ve istenenin yerine getirilmesindeki imkansızlık vurgulanmıştır.

Rabıta فَ ’si ile gelen cevap cümlesi, emir üslubunda talebî inşa isnaddır. Getirin emri taciz manasındadır. Amaç muhatabın bu işi yapmaktan aciz kalacağını ifade etmektir. Mecaz-ı mürsel mürekkeptir.

Ayetin başında وإنِ ارتبتم (eğer şüpheleniyorsanız) değil de "وَاِنْ كُنْتُمْ ف۪ي رَيْبٍ [eğer şüphe içindeyseniz] ibaresinin vârid olması, başka bir deyişle fiil yerine isim kullanılması daha önce de işaret edildiği gibi, Kur’ân'ı şüphe şaibesinden bile tenzih etmek içindir. Nitekim Bakara (2) sûresinin 2. âyetinde de لَا رَيْبَۚۛ فٖيهِۚۛ buyurulması bu maksada mebnidir. (Ebus Suud)

Reyb / şüphe" kelimesinin nekre (harf-i tarifsiz) olarak zikredilmesi ve ayetin başında da yine şüphe ifade eden اِنْ [eğer] şart edatının kullanılması bu bâtıl inancın dahi kâfirler arasında zayıf kalmaya mahkûm olduğunu bildirmek amacına dönüktür. Başka bir ifadeyle, kâfirlerin kesin inancı bile zayıf bir şüphe derecesindedir. Çünkü Kur’ân'ın bir mucize olduğunu gösteren deliller son derece mükemmel, açık ve kuvvetlidir.

Ayette, sure kelimesinin nekre olarak gelmesiyle, “getirebiliyorsanız herhangi bir sureye benzer bir sure getirin de görelim” manası kastedilmiştir.

Bu ayette kâfirlerin Kur’an’ın benzeri bir suresini getirmeleri konusundaki acziyetleri konu edilmişken, şirkleri hakkında kınanmaları da bu lafza idmâc edilmiştir. (İbni 'Âşûr) (Kur’an -ı Kerim’deki Anlamsal Bedî Sanatları/ Hasan Uçar)

نَزَّلَ ve  اَنْزَلَ fiilleri arasındaki fark şöyledir:

نَزَّلَ : Fiilin vukuu ve mef‘ûlle alakasını bildirir. Yani burada fail yok gibidir. Fiil ve mef‘ûl vurgulanmıştır.

اَنْزَلَ : Fiilin failden süduru vurgulanmıştır. Ayrıca نَزَّلَ fiilinde “misafir ve ikram” manaları vardır.

تنَزّلَ : Fiilin kabullenilmesi ve ihtiyarı vurgulanır. (Sâmerrâî)

İnzal fiili إِلى ile kullanılınca tebliğdeki şiddeti, عَلٰى ile kullanıldığında ise teşrîf, yani şereflendirme ifade eder.

Burada نَزَّلْنَا عَلٰى عَبْدِنَا ; [kulumuza indirdiğimiz vakit] buyurularak عَلٰى harfiyle geldiği için Peygamber Efendimiz (sav)i şereflendirdiği ifade edilmiştir. (Ruveyni)

Ayette مِنْ harfi ceriyle gerçekleşmiş tecrîd sanatı vardır.

عَلٰى عَبْدِنَا (Kulumuza) terkibinde, عَبْدِ kelimesinin نَا zamiriyle tamlanması, peygamberi şereflendirmek ve şerefi ona tahsis içindir. Bu, Rasulullah (s.a.v.)'ın en şerefli vasfıdır. (Safvetü't Tefâsir)

رَيْبَ kelimesi ikinci ayette geçmişti. اِنْ de, اِذَا da eğer anlamında şart harfleridir. اِذَا da kesinlik vardır, daha ziyade geçmiş şeyler için kullanılır. اِنْ ; ihtimal ifade eder. Vuku bulma ihtimali zayıf fiiller için اِن kullanılır. Yani burada; ‘Sizin şüphede olma ihtimaliniz yok ama olur da şüphe ederseniz’ manası vardır.

Onlar kesinlikle şüphededir. Ama اِذَا yerine اِنْ gelmiştir. Bu üslupta azarlama ve kınama manası vardır. Makam bu şüpheyi hiçbir kalıntı kalmayacak şekilde tamamen gidermek makamıdır. Yani makam; ayetlerin Allah katından olduğu hakkındaki şüphenin giderilmesi makamıdır. Dolayısıyla şüphenin vuku bulması farz-ı muhal gibi gösterilmiştir. Bazı alimler ise burada tağlîb yoluyla şüphede olmayanların da şüphede olanlar arasında kasdedildiği görüşündedir.

Şart fiili كَانَ olduğu zaman اِنْ harfi genel kurallara uygun olarak müstakbel için kullanılmaz. Mazi için kullanılır.

Bunun manası şudur: Eğer geçen şeyler hakkında bir şüphe hasıl olduysa ve bu şüphe hitap anına kadar devam ettiyse... اِذَا harfi de manen ve lafzen mazi fiilin başına gelebilir.

فَأْتُوا بِسُورَةٍ (Bir sure getirin) cümlesinde, karşısındakini aciz bırakma vardır. Burada emir kipi aciz bırakmak manasında kullanılmıştır.

سُورَ kelimesi, Kur'an'dan bir bölümdür. Kelimedeki و harfi, eğer kelimenin aslından sayılırsa, sûrelere sûre isminin verilmesi, ya şehrin surları manasına gelen "sûr" kelimesinden alınmıştır. Çünkü sûreler de, sûrlarla çevrilmiş şehirler gibi, Kur'an'ın sınırlanmış birer bölümüdürler. Veya o sûreler, tıpkı şehrin surlarının içindekileri kuşatması gibi, birçok ilim dallarını ihtiva etmelerinden dolayı bu ismi almışlardır. Veyahut da mertebe (derece) manasına gelen "sûre" lafzından alınmıştır. Çünkü Kur'ân sûreleri, aynı zamanda okuyanın basamak basamak yüksekliği, dereceler ve mertebeler mesabesindedir. Sureler de kendi arasında uzun, orta ve kısa olarak taksim edilir. Veya sûre adının verilmesinin sebebi onların, dindeki yerinin yüceliğinden dolayıdır. Eğer, sûre kelimesinin vâvının, "hemze" den çevrilmiş bir vâv olduğu söylenirse, Kur'an surelerine "sûre" denmesinin sebebi, bir şeyden arta kalan veya onun fazlası olan şey (su're) gibi, bunların da Kur'an'ın bir parçası ve bölümü olmalarıdır. (Fahreddin er-Râzî)

وَادْعُوا شُهَدَٓاءَكُمْ مِنْ دُونِ اللّٰهِ

Şartın cevabına و ’la atfedilen cümlede cihet-i câmia temasüldür.

Emir üslubunda talebî inşâî isnaddır. مِنْ دُونِ اللّٰهِ izafeti az sözle çok anlam ifade etmek ve gayrıyı tahkir içindir.

Mütekellim Allah Teâlâ’dır. Bu nedenle اللّٰهِ lafzında tecrîd sanatı vardır.

دُونِ kelimesi ise, bir şeyin mekân itibariyle altıdır.  أَلشَّيْئُ أَلدُّونُ

hakir, bayağı ve değersiz şey demektir. Bu kökten türeyen دَوَّنَ kelimesi, kitapları toplamak anlamında دَوَّنَ أَلْكُتُبَ şeklinde kullanılır. Çünkü bir şeyleri toplamak demek, onları birbirlerine yaklaştırmak, aralarındaki mesafeyi azaltmak demektir. Bir şey diğerinden azıcık daha aşağı, değersiz ise, “bu şunun dûnudur / dûnundadır” denilir. دُونَكَ هذا (şunu al) ifadesinin aslı, “Bunu yakınına al, yani sana en yakın olan yere al” şeklindedir. İşte bu kelime bu anlamdan istiare yoluyla hal ve rütbe farklılığı ifade anlamına intikal ettirilmiştir. (Keşşâf)

اِنْ كُنْتُمْ صَادِق۪ينَ

Ayetin son cümlesi istînâfiyye olarak fasılla gelmiştir. İtiraz cümlesi olduğu için itnabdır. Şart üslubunda talebî inşâî isnaddır. Şartın cevap cümlesinin, öncesinin delaletiyle hazfedilmesi îcâz-ı hazif sanatıdır. Bu hazif, muhatabın muhayyilesini kısıtlamadan, serbestçe düşünebilmesini sağlamaktadır.

Takdiri فافعلوا ذلك olabilir.