Vezera وذر :    وَذَرَ fiili 'kendisine fazla önem ve değer vermediğinden şu şeyi atmak' anlamında kullanılır. Bu kökün mazi fiil (geçmiş zaman) kipi kullanılmaz. وَذَرَة kemiksiz et parçasıdır. Böyle adlandırılmasının sebebi ona fazla önem/değer verilmeyişidir. (Müfredat)

  Kuran’ı Kerim’de yalnızca sülasi fiil formunda 45 ayette geçmiştir. (Mucemul Müfehres) Türkçede kullanılan bir türevi bulunmamakla birlikte Kuran-ı Kerim'de 10'dan fazla geçmesi sebebiyle kitabın Arapça kelimeler sözlüğü bölümüne alınmıştır.(Kuranı Anlayarak Okuma Rehberi)

وَتَذَرُونَ مَا خَلَقَ لَكُمْ رَبُّكُمْ مِنْ اَزْوَاجِكُمْۜ 

Ayet atıf harfi  وَ  ile makabline matuftur. Fiil cümlesidir.  تَذَرُونَ  fiili  نَ ‘un sübutuyla merfû muzari fiildir. Zamir olan çoğul  و ‘ı fail olarak mahallen merfûdur.

Müşterek ism-i mevsûl  مَا  mef’ûlun bih olarak mahallen mansubdur. İsm-i mevsûlun sılası  خَلَقَ ‘dir. Îrabdan mahalli yoktur. 

خَلَقَ  fetha üzere mebni mazi fiildir.  لَكُمْ  car mecruru  خَلَقَ  fiiline mütealliktir.  رَبُّكُمْ  fail olup lafzen merfûdur. Muttasıl zamir  كُمْ  muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur. 

مِنْ اَزْوَاجِ  car mecruru mukadder aid zamirin mahzuf haline mütealliktir. Muttasıl zamir  كُمْ  muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur.

 بَلْ اَنْتُمْ قَوْمٌ عَادُونَ

بَلْ  idrâb ve atıf harfidir. Önce söylenen bir şeyden vazgeçmeyi belirtir. Buna idrâb denir. "Öyle değil, böyle, fakat, bilakis, belki" anlamlarını ifade eder. 

Kendisinden sonra gelen cümle ile iki anlam ifade eder:

1. Kendisinden önceki cümlenin ifade ettiği anlamın doğru olmadığını, doğrusunun sonraki olduğunu ifade etmeye yarar. Bu durumda edata karşılık olarak “oysa, oysaki, halbuki, bilakis, aksine” manaları verilir. 

2. Bir maksattan başka bir maksada veya bir konudan diğer bir konuya geçiş için kullanılır. Burada yukarıda olduğu gibi bir iddiayı çürütmek ve doğrusunu belirtmek için değil de bir konudan başka bir konuya geçiş içindir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi) 

Munfasıl zamir  اَنْتُمْ  mübteda olarak mahallen merfûdur.  قَوْمٌ  haber olup lafzen merfûdur.

عَادُونَ  kelimesi  قَوْمٌ ‘nün sıfatı olup ref alameti  و ’dır.

Varlıkları niteleyen kelimelere sıfat denir. Arapça’da sıfatın asıl adı na’t ( النَّعَتُ )dır. Sıfatın nitelediği isme de men’ut ( المَنْعُوتُ ) denir. Bir ismi doğrudan niteleyen sıfata hakiki sıfat, dolaylı olarak niteleyen sıfata da sebebi sıfat denir.

Sıfat ile mevsuftan oluşan tamlamaya sıfat tamlaması denir. Sıfat tek kelime (isim), cümle ve şibh-i cümle olabilir. Ve sıfat birden fazla gelebilir.

Sıfat iki kısma ayrılır:

1. Hakiki sıfat

2. Sebebi sıfat

HAKİKİ SIFAT 

1. Müfred olan sıfatlar

2. Cümle olan sıfatlar olmak üzere ikiye ayrılır.

1. MÜFRED OLAN SIFATLAR

Müfred olan sıfatlar genellikle ism-i fail, ism-i mef’ûl, mübalağalı ism-i fail, sıfat-ı müşebbehe, ism-i tafdil, masdar, ism-i mensub ve sayı isimleri şeklinde gelir.

Sıfat mevsûfuna: cinsiyet, adet, marifelik - nekrelik ve îrab bakımından uyar.

Not: Gayri akil (akılsız çoğullar) mevsûf olarak geldiğinde sıfatını müfred müennes olarak da alır.

2. CÜMLE OLAN SIFATLAR: Üçe ayrılır: 1- İsim cümlesi olan sıfatlar, 2- Fiil cümlesi olan sıfatlar, 3- Şibh-i cümle olan sıfatlar. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

عَادُونَ  kelimesi, sülâsi mücerredi  عدو  olan fiilin ism-i failidir.

İsm-i fail; eylemi yapan ve gerçekleştiren demektir. Geçici olarak o sıfatı yüklenen isimdir. İsm-i fail; hem varlığa (zata) hem de onun sıfatına delalet eden kelimelerdir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

وَتَذَرُونَ مَا خَلَقَ لَكُمْ رَبُّكُمْ مِنْ اَزْوَاجِكُمْۜ 

Ayet, istifham üslubunda gelen önceki ayete matuftur. Binaenaleyh bu cümle de mecâz-ı mürsel mürekkebdir. Bu cümlede de tecâhül-i ârif sanatı vardır.

Atıf sebebi hükümde ortaklıktır. Fiil muzari sıygada gelerek hudûs, istimrar ve tecessüm ifade etmiştir.

Mef’ûl konumundaki müşterek ism-i mevsûl  مَا ‘nin sılası olan  خَلَقَ لَكُمْ رَبُّكُمْ , müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.

Mazi fiil sebata, temekkün ve istikrara işaret eder. (Halidî, Vakafât, S.107)

Cümlede takdim-tehir sanatı vardır. Car mecrur  لَكُمْ , ihtimam için fail olan  رَبُّكُمْ ’e takdim edilmiştir.

Veciz anlatım kastıyla gelen,  رَبُّكُمْ  izafetinde mücrimlere ait muhatap zamirinin Rabb ismine muzâfun ileyh olmasında, Allah’ın rububiyet vasfını onlara, hatırlatmak gayesi vardır. Onları tahkir manası da vardır.

Mef’ûlün ism-i mevsulle ifade edilmesi sonraki habere dikkat çekmek içindir.

مِنْ اَزْوَاجِكُمْ  ifadesine gelince, buradaki  مِنْ  harf-i cerinin yaratılanı beyan etmek üzere gelmiş olan beyaniyye olması muhtemel olduğu gibi teb'iz için olması da mümkündür. "Yaratılan şey ile kadınların (yaklaşılması) mübah olan uzvu murad edilir. Buna göre sanki onlar bunun aynısını kendi kadınlarıyla da yapıyorlardı. (Fahreddin er-Râzî)

مِنْ اَزْوَاجِكُمْ  ifadesi  مَا خَلَقَ ’yı açıklayıcı olabileceği gibi onunla parça kastedilmesi de mümkündür ki buna göre,  مَا خَلَقَ  ile kadınların mübah uzuvları kastedilir. (Keşşâf)

اَزْوَاجِكُمْ  lafzından murad dişi cinsidir. Evveliyet alakasıyla mecaz-ı mürsel olarak gelmiştir. Bu mecazda onları himaye edip beslemeye tariz vardır. (Âşûr)

Hz. Lut’un karşılaştığı gayri meşru durumdan duyduğu sıkıntısı belli dereceye ulaştıktan sonra, o bu sıkıntısının nefy manasını veren istifham üslübuyla ifade etmiştir. Bu üslupla şunları dile getirmiştir: 

a. Erkeklerin, zevcelerinin yerine kendileri gibi erkek olanlarla meşgul olması hakikatini ifade etmek. 

b. Erkeklerin yaptıkları bu çirkin fiilin yaygınlaştığını görmeye artık nefsinin tahammül etmediğini ifade etmek. 

c. Doğru yolu göstermek.  

Bu ve bunun gibi bütün inkarî istifhamlar bu üç unsuru, bazen de daha fazlasını taşır. (Sahip Aktaş, Kur’an’da İstifhâm Üslûbu)

 بَلْ اَنْتُمْ قَوْمٌ عَادُونَ

İdrâb ve ibtidaiyye harfinin dahil olduğu cümle müstenefedir. Sübut ve istimrar ifade eden isim cümlesi, faide-i haber ibtidaî kelamdır.

İsim cümleleri sübut ifade eder. İsim cümlelerinin asıl kuruluş sebebi; müsnedin, müsnedün ileyh için sabit olduğunu ifade etmektir. İsim cümlesinin haberi müfred ya da isim cümlesi olursa asıl konulduğu mana olan sübutu veya bazı karinelerle istimrarı (devamlılığı) ifade eder. İstimrar ifadesi daha çok medh ve zem durumlarında olur. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi)

İsm-i fail kalıbındaki  عَادُونَ , haber olan  قَوْمٌ  için sıfattır. Sıfat, mevsûfunun sahip olduğu bir özelliğe işaret etmek için yapılan tetmim ıtnâbı sanatıdır.

İsm-i fail sübuta, istikrara ve sıfatın mevsufa olan bağlılığına delalet eder. (Halidî, Vakafat s. 80)

بَلۡ , idrâb harfidir. ‘Tersine, aksine’ anlamındadır. Atıf edatlarından biridir. Ancak diğer atıf edatları gibi hüküm bakımından atıf görevi görmez. Bu edat, sadece matufu îrab yani hareke bakımından matufun aleyhe atfeder. Anlamsal açıdan ise tersinelik ilişkisi kurar. (Abdullah Hacıbekiroğlu, Doktora Tezi, Arap Dilinde Edatların Metinde Kurduğu Anlamsal İlişkiler)

بَلۡ  ile idrâb ifade edilmiştir. Yumuşaklıktan sonra inkârı sert bir dille ifade etmek için öğüt ve delil makamından zem makamına geçiş yapılmıştır. (Âşûr)