يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِه۪ مَنْ يَشَٓاءُۜ

Ayet, öncesinde geçen  اللّٰهُ  lafza-i celâlinin üçüncü haberi olarak mahallen merfûdur. Fiil cümlesidir.  يَخْتَصُّ  merfû muzari fiildir. 

بِرَحْمَتِ  car mecruru  يَخْتَصُّ  fiiline müteallıktır. Muttasıl zamir  ه۪  muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur. 

Müşterek ism-i mevsûl  مَنْ  mef’ûl olarak mahallen mansubtur. İsm-i mevsûlun sılası  يَشَٓاء ’dur.

يَخْتَصُّ  fiili, sülâsî mücerrede iki harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. Fiil iftiâl babındadır. Sülâsîsi خصص’dir. İftiâl babı fiile mutavaat (dönüşlülük), ittihaz (edinmek, bir şeyi kendisi için yapmak), müşareket (ortaklık), izhar (göstermek), ihtiyar (seçmek), talep ve çaba göstermek manaları katar. İfteale kalıbı hem soyut hem somut anlamlı fiiller için kullanılır.

 وَاللّٰهُ ذُوالْفَضْلِ الْعَظ۪يمِ

İsim cümlesidir. و  atıf harfidir.  اللّٰهُ  lafza-i celâli, mübteda olup lafzen merfûdur. Haberi  ذُو , harfle îrab olan beş isimden biridir. Ref alameti  و ’dır.  الْفَضْلِ  muzâfun ileyhtir.  الْعَظ۪يمِ  ise  الْفَضْلِ ‘nin sıfatıdır.

يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِه۪ مَنْ يَشَٓاءُۜ

Ayet  önceki ayetin fasılasının üçüncü haberi olarak fasılla gelmiştir. Müspet fiil cümlesi sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır. Cümlenin, mübtedası mahzuf haber olduğu da söylenmiştir.

Mef’ûl  konumundaki müşterek ism-i mevsûl  مَنْ ’in sılası  يَشَٓاءُۜ , faide-i haber ibtidaî kelamdır. 

رَحْمَتِه۪  izafeti muzâfın şanı içindir.

Bu cümle 73. ayetteki  اِنَّ الْفَضْلَ بِيَدِ اللّٰهِۚ يُؤْت۪يهِ مَنْ يَشَٓاءُۜ  cümlesinden bedel-i ba’zdır. Çünkü rahmet onun fazlından bir kısımdır. (Âşûr)

وَاللّٰهُ ذُوالْفَضْلِ الْعَظ۪يمِ

وَاللّٰهُ وَاسِعٌ عَل۪يمٌۚ  cümlesine  وَ ’la atfedilen bu cümle mesel tarikinde tezyîldir. Itnâb  babındandır. Tezyîl cümlesi, önceki cümleyi tekid için gelmiştir. 

Mübteda ve haberden müteşekkil terkip, isim cümlesi formunda faide-i haber talebî kelamdır. Haberin marife gelişi tahsis ifade eder.

Müsnedün ileyhin bütün esma-i hüsnayı ve kemâl sıfatları bünyesinde toplayan lafza-i celâlle marife olması telezzüz ve teberrük içindir. 

Ayette mütekellim Allah Teâlâ olduğu için, cümledeki lafza-i celâlde tecrîd sanatı vardır.

رَحْمَتِه۪  kelimesi ile peygamberlik kastedilmiştir.

بِرَحْمَتِه۪ - الْفَضْلِ  arasında mürâat-ı nazîr vardır.

بِ  harfi,  اخْتَصّ  fiiliyle birlikte kullanılır.