Nisâ Sûresi
161. Ayet
وَاَخْذِهِمُ الرِّبٰوا وَقَدْ نُهُوا عَنْهُ وَاَكْلِهِمْ اَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِۜ وَاَعْتَدْنَا لِلْكَافِر۪ينَ مِنْهُمْ عَذَاباً اَل۪يماً 
| Sıra | Kelime | Anlamı | Kökü |
|---|---|---|---|
| 1 | وَأَخْذِهِمُ | ve almalarından ötürü |
|
| 2 | الرِّبَا | riba |
|
| 3 | وَقَدْ | rağmen |
|
| 4 | نُهُوا | menedilmelerine |
|
| 5 | عَنْهُ | ondan |
|
| 6 | وَأَكْلِهِمْ | ve yemelerinden ötürü |
|
| 7 | أَمْوَالَ | mallarını |
|
| 8 | النَّاسِ | insanların |
|
| 9 | بِالْبَاطِلِ | haksız yere |
|
| 10 | وَأَعْتَدْنَا | ve hazırladık |
|
| 11 | لِلْكَافِرِينَ | inkar edenlere |
|
| 12 | مِنْهُمْ | içlerinden |
|
| 13 | عَذَابًا | bir azab |
|
| 14 | أَلِيمًا | acı |
|
وَاَخْذِهِمُ الرِّبٰوا وَقَدْ نُهُوا عَنْهُ وَاَكْلِهِمْ اَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِۜ
Ayet atıf harfi وَ ’la önceki ayetteki بِصَدِّهِمْ ‘e atfedilmiştir. الرِّبٰوا kelimesi اَخْذِ masdarının mef’ûlun bihi olup elif üzere mukadder fetha ile mansubtur.
وَ haliyyedir. قَدْ tahkik harfidir. Tekid ifade eder. نُهُوا damme üzere mebni meçhul mazi fiildir. Zamir olan çoğul و ’ı naib-i fail olup mahallen merfûdur.
عَنْهُ car mecruru نُهُوا fiiline müteallıktır. اَكْلِهِمْ kelimesi atıf harfi وَ ’la اَخْذِهِمُ ’e matuftur.
اَمْوَالَ النَّاسِ kelimesi اَكْلِهِمْ ’in mef’ûlun bihi olup fetha ile mansubtur. النَّاسِ muzâfun ileyh olup kesra ile mecrurdur.
بِالْبَاطِلِ car mecruru اَكْلِهِمْ ’deki zamirin mahzuf haline müteallıktır. Takdiri, متلبسين بالباطل (Batıla dolanmış olarak) şeklindedir.
Sülâsî (üç harfli) fiillerin masdarları aşağıdaki şartlardan biri olduğunda fiil gibi amel ederek fail ve mef’ûl alabilir:
1. Tenvinli olmalıdır.
2. Harfi tarifli (ال) olmalıdır.
3. Masdarın failine muzâf olmalıdır.
4. Masdarın mef’ûlüne muzâf olmalıdır. (Ayetlerle Nahiv Bilgisi)
وَاَعْتَدْنَا لِلْكَافِر۪ينَ مِنْهُمْ عَذَاباً اَل۪يماً
Fiil cümlesidir. وَ atıf harfidir. اَعْتَدْنَا sükun üzere mebni mazi fiildir. Mütekellim zamiri نَا fail olarak mahallen merfûdur. لِلْكَافِر۪ينَ car mecruru اَعْتَدْنَا fiiline müteallıktır.
مِنْهُمْ car mecruru لِلْكَافِر۪ينَ ’nin mahzuf haline müteallıktır.
Cemi müzekker salim olan الْكَافِر۪ينَ kelimesi sülâsî mücerred olan كفر fiilinin ism-i failidir. Cer alameti ی ’dir. Çünkü cemi müzekker salimler harfle îrablanırlar.
عَذَابًا mef’ûlun bih olup fetha ile mansubtur. اَل۪يمًا ise عَذَابًا’in sıfatıdır.
وَاَخْذِهِمُ الرِّبٰوا وَقَدْ نُهُوا عَنْهُ وَاَكْلِهِمْ اَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِۜ
اَخْذِهِمُ cümlesi وَ ‘la önceki ayetteki بِصَدِّهِمْ ’e atfedilmiştir. الرِّبٰوا kelimesi اَخْذِهِمُ için mef’ûldür.
Sonraki وَ haliyyedir. قَدْ tahkik harfiyle tekid edilen …نُهُوا عَنْهُ, müspet mazi fiil cümlesidir. Faide-i haber talebî kelamdır.
بِالْبَاطِلِ tekmil ve ihtiras ıtnâbıdır. Mal, hak ederek de yenebilir.
اَكْلِهِمْ اَمْوَالَ [Mal yemek tabiri] sebep-müsebbep alakası ile mecaz-ı mürseldir. Yemek insanın en mübrem (kaçınılmaz, vazgeçilmez) ihtiyacı olduğu için onun ismi tağlîb yapılmış yani sadece yemek değil her türlü harcama, sadece mal değil para, altın, kazanç gelir her ne ise mal ile isimlendirilmiş. Husus söylenip umum murad edilmiştir.
وَاَعْتَدْنَا لِلْكَافِر۪ينَ مِنْهُمْ عَذَاباً اَل۪يماً
وَ, istînâfiyyedir. Müspet mazi fiil sıygasında gelen cümle faide-i haber ibtidaî kelamdır.
اَعْتَدْنَا fiili müsteardır. Tehekküm istiaresidir. Medhe benzer tekiddir.
نَا [Biz] azamet zamiridir. Allah Teâlâ yaptığı işin büyüklüğüne dikkat çekmek istediği zaman kendisi için bu zamiri kullanır.
Önceki ayette Allah ismi gelmişti. Burada biz zamiri geldiği için iltifat sanatı olmuştur.
عَذَابًا kelimesi nekre gelerek bilinemeyecek bir azap olduğu ifade edilmiştir. Bu da korkutmayı artıran bir etkendir. Sıfat da bu manayı tekid etmiştir.
“Hor-hakir eden azap” ibaresinde sebebe isnad şeklinde mecaz-ı mürsel vardır.
Burada zamir makamında zahir isim olarak لِلْكَافِر۪ينَ kullanılması ve اَل۪يمًا’in de sıfat olması dolayısıyla cümlede ıtnâb sanatı vardır.
