يَٓا اَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تُحَٓاجُّونَ ف۪ٓي اِبْرٰه۪يمَ

يَٓا  nida harfidir. اَهْلَ  münadadır.  الْكِتَابِ  muzâfun ileyh olup kesra ile mecrurdur.

Nidanın cevabı  لِمَ تُحَٓاجُّونَ’dir.  لِمَ  kelimesinin aslı  لِمَا  şeklindedir. İstifham ile haberin arasındaki farkı göstermek üzere elif hazf edilmiştir (Kurtubî). 

 مَ  istifham ismi,  لِ  harf-i ceriyle  تُحَٓاجُّونَ  fiiline müteallıktır.  تُحَٓاجُّونَ  fiili  نَ ’un sübutuyla merfû muzari fiildir. Zamir olan çoğul و ’ı fail olup mahallen merfûdur.  ف۪ٓي اِبْرٰه۪يمَ  car mecruru  تُحَٓاجُّونَ  fiiline müteallıktır.

اِبْرٰه۪يمَ  gayrı munsarif olduğu için esre almamıştır. Çünkü kendisinde hem alemlik (özel isim olma vasfı) ve hem de ucmelik vasfı (yani Arapça olmama vasfı) bulunmaktadır.

وَمَٓا اُنْزِلَتِ التَّوْرٰيةُ وَالْاِنْج۪يلُ اِلَّا مِنْ بَعْدِه۪ۜ اَفَلَا تَعْقِلُونَ

وَ  haliyyedir.  مَٓا  nefy harfi olup olumsuzluk manasındadır.  اُنْزِلَتِ  meçhul mebni mazi fiildir.  تۡ  te’nis alametidir.

التَّوْرٰيةُ  naib-i fail olup lafzen merfûdur.

الْاِنْج۪يل  kelimesi atıf harfi  وَ ’la  التَّوْرٰية ’ye matuftur. اِلَّا  hasr edatıdır. مِنْ بَعْدِ  car mecruru  اُنْزِلَتِ  fiiline müteallıktır. Muttasıl zamir  ه۪  muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur.      

يَٓا اَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تُحَٓاجُّونَ ف۪ٓي اِبْرٰه۪يمَ

Ayet istînâfiyye olarak fasılla gelmiştir. Nida  üslubunda talebî inşâî isnaddır. Nidanın cevabı … لِمَ تُحَٓاجُّونَ ف۪ٓي   ise istifham üslubunda talebî  inşâî isnaddır.

Ayette mütekellim Allah Teâlâ’dır. Dolayısıyla istifhamda tecâhül-i ârif sanatı vardır. Çünkü Allah Teâlâ’nın soru sorup cevap beklemesi muhaldir. 

Nidanın cevabındaki istifham, gerçek manada soru olmayıp ikaz ve azarlama manasına geldiğinden cümle, mecaz-ı mürsel mürekkebtir. (Âşûr)

ف۪ٓي اِبْرٰه۪يمَ’den murat, O’nun dinidir. Bu; hükmü zatıyla açıklamaktır. (Âşûr)

وَمَٓا اُنْزِلَتِ التَّوْرٰيةُ وَالْاِنْج۪يلُ اِلَّا مِنْ بَعْدِه۪ۜ اَفَلَا تَعْقِلُونَ

Ayette hal konumunda olan cümle, menfi mazi fiil sıygasında faide-i haber talebî kelamdır, مَٓا  ve  اِلَّا  ile oluşan kasr sayesinde olumsuz ve olumlu hüküm tek bir cümlede kısaca ve tekidle ifade edilmiştir. Kasr-ı sıfat ale-l mevsûftur. Kasr-ı kalptir. 

İstifham üslubunda talebî inşâî isnad olan اَفَلَا تَعْقِلُونَ cümlesi mukadder istînâfa matuftur.  Takdiri; أغفلتم فلا تعقلون (Gaflet ettiniz ve artık akletmez misiniz?) olabilir. 

İnkârî istifham olan bu cümle, taaccüp manasına geldiği için mecaz-ı mürsel mürekkebtir. Ayrıca soruda tecâhül-i ârif sanatı vardır.

İndirilenlerin Tevrat ve İncil olarak açıklanması taksim sanatıdır. 

Tevrat ve İncil kelimeleri arasında mürâât-ı nazîr sanatı vardır.

Ayetin sonu mücadele edenlerin akıllarını yeterince kullanmadıklarına işaret eder. 

Tevrat ve İncil onlardan sonra indirildi derken melzumu olan Musa (as) ve İsa (as) ondan sonra gönderildi manası kastedilmiştir. Kevniyet alakasıyla mecaz-ı mürseldir.