تَنْز۪يلُ الْكِتَابِ لَا رَيْبَ ف۪يهِ مِنْ رَبِّ الْعَالَم۪ينَۜ

İsim cümlesidir. تَنْز۪يلُ  mübteda olup lafzen merfûdur. الْكِتَابِ muzâfun ileyh olup kesra ile mecrurdur. 

لَٓا  cinsini nefyeden olumsuzluk harfidir. رَيْبَ  kelimesi  لَا ’nın ismi olup fetha üzere mebnidir. ف۪يهِ  car mecruru  لَا ’nın mahzuf haberine mütealliktir. مِنْ رَبِّ  car mecruru تَنْز۪يلُ’un mahzuf haberine mütealliktir. الْعَالَم۪ينَ  muzâfun ileyh olup cer alameti kesradır. Cemi müzekker salim kelimeler harfle irablanırlar.

الْعَالَم۪ينَ  kelimesi sülâsî mücerred olan fiilinin ism-i failidir.

İsmi fail; eylemi yapan ve gerçekleştiren demektir. Geçici olarak o sıfatı yüklenen isimdir. İsmi fail; hem varlığa (zata) hem de onun sıfatına delalet eden kelimelerdir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

تَنْز۪يلُ الْكِتَابِ لَا رَيْبَ ف۪يهِ مِنْ رَبِّ الْعَالَم۪ينَۜ

Sûrenin ilk ayeti ibtidaiyyedir. Mübteda ve haberden müteşekkil, sübut ve istimrar ifade eden isim cümlesi, faide-i haber ibtidaî kelamdır.

Müsnedün ileyh olan  تَنْز۪يلُ الْكِتَابِ, veciz ifade kastına matuf olarak izafet formunda gelmiştir.

Müsnedün ileyhin izâfetle marife olması; muzâfun ileyhi tazim etmektedir.

Cümlede îcâz-ı hazif sanatı vardır.  مِنْ رَبِّ الْعَالَم۪ينَ  car-mecruru, mübtedanın mahzuf haberine mütealliktir.

İtiraziyye olan  لَا رَيْبَ ف۪يهِ مِنْ رَبِّ الْعَالَم۪ينَ cümlesi, cinsini nefyeden  لَا ’nın dahil olduğu sübut ve istimrar ifade eden isim cümlesidir.  رَيْبَ , ismidir. Faide-i haber ibtidaî kelamdır. 

Cümlede îcâz-ı hazif sanatı vardır. Car-mecrur  ف۪يهِ , cinsini nefyeden  لَا ’nın mahzuf haberine mütealliktir.

رَبِّ  lafzının  الْعَالَم۪ينَۜ ’ye muzaf olması alemlere tazim ve teşrif ifade eder.

İsim cümleleri, mübteda ve haberden oluşur. Zaman ifade etmez. Asıl kuruluş sebebi; müsnedin, müsnedün ileyh için sabit olduğunu ifade etmektir.  İsim cümlesinin haberi müfred ya da isim cümlesi olursa, asıl konulduğu mana olan sübutu (sabit olması) veya bazı karinelerle istimrarı (devamlılığı) ifade eder. İstimrar ifadesi daha çok medh ve zem durumlarında olur. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meâni İlmi)

Allah Teâlâ’dan  رَبُّ الْعَالَم۪ينَ  şeklinde bahsedilmesi; her tür mahlukatın maliki olması dolayısıyla azametine işaret eder. (Âşûr, Mutaffifin Suresi 5)

تَنْز۪يلُ  lafzı mübteda olarak ref ile gelmiştir. Haberi ise  لَا رَيْبَ ف۪يهِ  ibaresidir. Yahut da bu bir mübteda takdiri ile haberdir. Yani [Bu (kitabın) indirilmesidir] veya [Okunan... indirilmiş...tir] ya da [Bu harfler indirilmiştir] takdirinde olur. Nitekim  الٓـمٓ۠  de harflerin söz konusu edildiğine delildir. Diğer taraftan  لَا رَيْبَ ف۪يهِ  cümlesinin kitaptan hal konumunda olması da mümkündür. (Kurtubî)

مِنْ رَبِّ الْعَالَم۪ينَ  de, ف۪يهِ ’deki zamirden hal olur. Çünkü mastar haberden sonrasında amel edemez. Bunun ikinci haber olup  لَا رَيْبَ ف۪يهِ ’nin kitaptan hal olması da caizdir ya da itiraziyedir, ondaki zamir de cümleden anlaşılan şeye racidir. (Beyzâvî)

Allah Teâlâ önceki surede, bir oluşunun delillerinden bahsedip diğer bir esas olan haşri (kıyameti) ele alarak o sureyi bu iki esastan bahsederek bitirince, bu surede ise risalet (peygamberlik) esasını anlatarak başlamış ve “Elif, Lâm, Mîm. Kendisinde hiçbir şüphe olmayan bu kitabın indirilmesi âlemlerin Rabbindendir” buyurmuştur. (Fahreddin er-Razi)

Sure; sübut ve devama delalet eden isim cümlesiyle başlamıştır. Müsnedün ileyh izafetle gelmiş, arkasından bir itiraz cümlesi gelmiş böylece haber için merak uyandırılmıştır.