Necm Sûresi 13. Ayet
وَلَقَدْ رَاٰهُ نَزْلَةً اُخْرٰىۙ 
وَلَقَدْ رَاٰهُ نَزْلَةً اُخْرٰىۙ
وَ istînâfiyyedir. لَ harfi, mahzuf kasemin cevabının başına gelen muvattiedir. قَدْ tahkik harfidir. Tekid ifade eder. Fiil cümlesidir.
رَاٰهُ elif üzere mukadder fetha ile mebni mazi fiildir. Faili müstetir olup takdiri هو ‘dir. Muttasıl zamir هُ mef’ûlun bih olarak mahallen mansubdur. Kasemin cevabıdır.
نَزْلَةً masdardan naib mef’ûlü mutlak olup fetha ile mansubdur.
Mef’ûlu mutlak: Fiil ile aynı kökten gelen masdardır. Mef’ûlu mutlak harf-i cer almaz. Harf-i cer alırsa hal olur. Mef’ûlu mutlak cümle olmaz. Mef’ûlu mutlak üçe ayrılır:
1. Tekid (Kuvvetlendirmek) İçin: Fiilin manasını kuvvetlendirir. Masdar olur. Daima müfreddir. Fiilinden sonra gelir. Türkçeye “muhakkak, şüphesiz, gerçekten, çok, iyice, öyle ki” diye tercüme edilir.
2. Nev’ini (Çeşidini) Belirtmek İçin: Fiilin nasıl meydana geldiğini ve nev’ini bildirir. Nev’ini bildiren mef’ûlu mutlak umumiyetle sıfat veya izafet terkibi halinde gelir. Tesniye ve cemi de olabilir. Fiilinin önüne geçebilir. Türkçeye “gibi, şeklinde, aynen, tıpkı, tam” diye tercüme edilir.
3. Adedini (Sayısını) Belirtmek İçin: Failin yaptığı işin sayısını belirtir. Adedini belirten mef’ûlu mutlak فَعْلَةً vezninden gelen bina-ı (masdar-ı) merreden yapılır.
مَرَّةً kelimesi de mef’ûlu mutlak olur. Fiilinin önüne geçebilir. Türkçeye “kere, defa” diye tercüme edilir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)
اُخْرٰى kelimesi نَزْلَةً ‘in sıfatı olup, elif üzere mukadder fetha ile mansubdur.
وَلَقَدْ رَاٰهُ نَزْلَةً اُخْرٰىۙ
وَ , istînâfiyyedir.
İstînâfiyye وَ ‘ı (diğer adı ibtidaiyyedir) yalnızca mahalli olmayan cümleleri birbirine bağlar. Ve ardından gelen cümlenin öncekine îrab ve hükümde ortak olmadığını gösterir. Bu harfe kendisinden sonra gelen cümlenin öncekine bağlı olduğunun zannedilmemesi için istînâfiyye denilmiştir. (Rıfat Resul Sevinç, Belâgatta Fasıl-Vaslın Genel Kuralları Ve “Vâv”ın Kullanımı)
لَ , mahzuf kasemin cevabının başına gelen harftir. Kasem fiilinin hazfi îcâz-ı hazif sanatıdır. Mahzufla birlikte cümle kasem üslubunda gayr-ı talebî inşâî isnaddır.
قَدْ ve mahzuf kasem ile tekid edilmiş cevap cümlesi olan رَاٰهُ نَزْلَةً اُخْرٰى , müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber inkârî kelamdır.
Mazi fiil sebata, temekkün ve istikrara işaret eder. (Hâlidî, Vakafât, S.107)
نَزْلَةً , mef’ûlü mutlaktan naib masdardır.
اُخْرٰى kelimesi نَزْلَةً için sıfattır. Sıfat, tabi olduğu kelimenin sahip olduğu bir özelliğe işaret etmek için yapılan ıtnâb sanatıdır.
نَزْلَةً ifadesi nüzûlden gelmiş olup اُخْرٰى bir başka defa anlamındadır. نَزْلَةً kelimesi, zarf olarak kullanılan مرَّةً ’in nasbına benzer şekilde mansub olarak okunmuştur; çünkü فعلةً kalıbı fiilin sayı belirten ismidir. Şu halde نَزْلَةً kelimesi مرَّةً (bir defa) gibi kabul edilir. Anlam şöyledir: Cebrail (as) Hz. Muhammed’e bir kez daha kendi aslî suretinde inmiş; o da kendisini o haliyle görmüş idi ki bu, miraç gecesi gerçekleşmiştir. Bunun ise sidretü’l-müntehâda gerçekleştiği söylenmiştir. (Keşşâf)
رَاٰهُ ifadesiyle görüldüğü belirtilen, o görülen şey nedir? Bu sözün muhtemel olduğu şey şunlardır:
a) Allahu Teâlâ b) Cebrail as c) İlâhi ilginç ayet ve mucizeler. (Fahreddin er-Râzî)
12. Ayetteki مَا يَرٰى ve bu ayetteki رَاٰهُ arasında cinâs-ı mümâsil vardır. Zira her iki kelime de fiil olarak gelmiştir. (Ferit Dinçer, Necm Sûresi ve İhtiva Ettiği Belâgî Sanatlar,S.511)
نَزْلَةً kelimesi فعلة veznindedir, nüzul (inmek) ten gelir, المرة yerine kullanılmış ve onun gibi (zarf olarak) mansûb olmuştur. Bu da bu defada görmenin inmek ve yaklaşmakla olduğunu vurgulamak içindir. Görülen ve yaklaşılan şey hususunda söylenecek şey de geçen gibidir. Takdiri şöyledir de denilmiştir: ولقد رآه نازلا نزلة أخرى المصدر Masdar (mef'ûlu mutlak olarak) mansubdur, maksat da son görmede şüpheyi izale etmektir. (Beyzâvî)
