(Bedir harbindeki ilâhî yardım o sırada idi ki ya Muhammed, sen müminlere şöyle diyordun: "İndirilmekte olan üç bin melekle Rabbinizin size yardım etmesi yetmez mi? Evet siz sabır ve sebat eder, itaatsizlikten sakınırsanız, onlar da şu anda üzerinize geliverirlerse Rabbiniz, beş bin nişanlı melekle size yardım eder." Rivayet edildiğine göre o sıra, "Kürz b. Cabir el-Muharibî müşriklere yardım etmek istiyormuş" diye müslümanlara bir haber gelmiş ve endişelenmelerine sebep olmuştu. Buna karşı, bu şekilde iki derece ilâhî yardım bildirilmiş ve müşrikler dağılmış, bunu haber alan Kürz de yardımdan vazgeçmiş idi. 

Cenab-ı Allah Bedir savaşında müminlere başlangıçta bin melaike ile yardım etmişti. "Siz Rabbinizden yardım istiyordunuz, O da: "Ben size birbiri ardınca bin melek ile yardım edeceğim" diye dualarınızı kabul etmişti." (Enfal, 8/9) Bundan sonra Kürz haberleri üzerine inmiş olan üç bin melek yardımı ile müşriklerin dağılmasını çabuklaştırdı. Ve şayet düşmanlara adı geçen Kürz'ün yardımı hemen geliverecek olursa, müminlerin -sabır ve korunmaları şartıyla yani alâmetli, nişanlı, simaları belli beş bin melaike daha göndereceğini de vaad etti. Şu halde düşmana yardım gelmemiş ve zafer tamam olmuş bulunduğundan, bu beş bine ihtiyaç kalmadığı anlaşılıyor. Bununla beraber işbu beş bin nişanlı meleklerin de savaşa katılmamış olmakla beraber, indikleri ve hazır oldukları hakkında rivayetler de mevcuttur.

Ve bazı rivayette bu nişanlı melekler "Uhud"da inmiş ve fakat çarpışmaya iştirak etmemişlerdir. Bu meleklerin simaları, çoğu rivayetlerde kır atlar üzerinde sarı veya beyaz veya siyah sarıklı olmak üzere nakledilmiştir. Bütün tefsir ve siyer bilginlerinin ittifakı vardır ki, Bedir harbinde melekler inmiş ve kâfirlerle harbetmişlerdir.

Bedir harbinin dışında meleklerin bizzat harbe katılmayıp ancak çok sayı ile yardım halinde bulunmuş oldukları da İbni Abbas'dan rivayet edilmiştir. Allah'ın bir meleğinin, yerin altını üstüne girmeye gücü yettiği halde, böyle birçok melek ile yardım, kulların fiillerine olan ilâhî yardımının bir tecellisidir. Ve bilinmektedir ki, bu gibi durumlarda insanların gözünde kemmiyyet (mikdar)in de özel bir önemi vardır. Şu halde meleklerin çoğaltılması, en az bir mücahit zümresinin, keyfiyyet (nitelik) bakımından, kuvvetlerinin artmasını ifade eder.

(Elmalılı Hamdi Yazır Tefsiri)

 Medde مدّ :

  مَدٌّ kelimesinin asıl anlamı çekmek ve uzatmaktır. Müddet/uzayıp giden vakit anlamında kullanılır. Çoğunlukla if'al formundaki إمْدادٌ  kelimesi sevilen, hoşlanılan ya da tasvip edilen hususlarda, sülâsi مَدٌّ formu ise hoşlanılmayan veya tiksinilen hususlarda kullanılır. Kelimenin bir de yukarıda zikredilen mananın dışında dolmak/doldurmak/koymak anlamına gelen bir kullanımı da vardır. (Müfredat)

  Kuran’ı Kerim’de türevleriyle birlikte 32 ayette geçmiştir. (Mucemul Müfehres)

  Türkçede kullanılan şekilleri müddet, meded, imdat, istimdad, mütemâdi ,temdit, maddi, maddiyat ve maddedir. (Kuranı Anlayarak Okuma Rehberi)

اِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِن۪ينَ اَلَنْ يَكْفِيَكُمْ اَنْ يُمِدَّكُمْ رَبُّكُمْ بِثَلٰثَةِ اٰلَافٍ مِنَ الْمَلٰٓئِكَةِ مُنْزَل۪ينَۜ

اِذْ  zaman zarfı, mahzuf fiile müteallıktır. Takdiri اذكر (Hatırla) şeklindedir. 

 تَقُولُ  fiili muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur.  تَقُولُ  merfû muzari fiildir. Fail ise müstetir olup takdiri  أنت ‘dir. 

 لِلْمُؤْمِن۪ينَ  car mecruru  تَقُولُ  fiiline müteallıktır. 

 اَلْمُؤْمِن۪ينَ ’nin cer alameti  ى  harfidir. Çünkü cemi müzekker salimler harfle îrablanırlar.  مُؤْمِن۪ينَ  sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan if’al babının ism-i failidir. 

Mekulü’l-kavli,  اَلَنْ يَكْفِيَكُمْ ’dur.  تَقُولُ  fiilinin mef'ûlün bihi olarak mahallen mansubtur. Hemze istifham harfidir. 

 لَنْ  muzariyi nasb ederek, manasını olumsuz istikbale çeviren tekid harfidir. 

 يَكْفِيَ  mansub muzari fiildir. Muttasıl zamir  كُمْ  mef’ûlun bih olarak mahallen mansubtur.  اَنْ  ve masdar-ı müevvel,  يَكْفِيَ  fiilinin faili olarak mahallen merfûdur. 

 يُمِدَّ  mansub muzari fiildir. Muttasıl zamir  كُمْ  mef’ûlun bih olarak mahallen mansubtur.  رَبُّكُمْ  faildir. Muttasıl zamir  كُمْ  muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur.

  بِثَلٰثَةِ  car mecruru  يُمِدَّكُمْ  fiiline müteallıktır.  اٰلَافٍ  muzâfun ileyh olup kesra ile mecrurdur.  مِنَ الْمَلٰٓئِكَةِ  car mecruru mukadder temyizin mahzuf sıfatına müteallıktır. Takdiri  ملك  şeklindedir.  مُنْزَل۪ينَ  kelimesi  الْمَلٰٓئِكَةِ ’nin hali olup mansubtur. Nasb alameti  ي ’dir. Cemi müzekker salim kelimeler  ي  ile nasb olurlar. 

مُنْزَل۪ينَ  sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan if’al babının ism-i mef’ûludur. 

اَلَنْ يَكْفِيَكُمْ  [Size yetmez mi?] ifadesi üç bin melekle kendilerine yardım edilmesinin yetmeyeceğini olumsuzlamak içindir. Bunu ifade etmek için kesin olumsuzluk bildiren  لَنْ  [asla] kelimesinin kullanılması, sayıca az ve güç bakımından zayıf olmaları, buna mukabil düşmanlarının kendilerinden kat kat fazla ve güçlü olması sebebiyle neredeyse zafer ümitlerinin olmamasından dolayıdır.  بَلٰٓى  [elbette]  kelimesi  لَنْ ’den sonraki ifadeyi olumlulamak için olup, “kesinlikle o miktar melekle yardım size yeter” anlamındadır. Allah Teâlâ bunun yeteceğini ifade ettikten sonra,  اِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا [sabredip sakınırsanız] [kendilerini] savaş için nişanlamış o sayıdan daha çok melekle yardım edeceğini bildirmiştir. (Keşşâf)

Kur’an-ı Kerim’de  آلاَف  ve  أُلُوف  şeklinde iki farklı cemî kipi ile gelmektedir. Bunlardan cemî kıllet kipi olan  آلاَف  kelimesi iki ayette (Âl-i İmrân, 3/124, 125.), cemî kesret kipi olan  أُلُوف  kelimesi ise de sadece bir ayette (Bakara, 2/243) zikredilmektedir. (Arap Dili Ve Belağatı Açısından Kur’an’da Sözcüklerin Çoğul Halleri / Abdurrahman Güney)

اِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِن۪ينَ اَلَنْ يَكْفِيَكُمْ اَنْ يُمِدَّكُمْ رَبُّكُمْ بِثَلٰثَةِ اٰلَافٍ مِنَ الْمَلٰٓئِكَةِ مُنْزَل۪ينَۜ

Zaman zarfı olan  اِذْ , önceki ayetteki  نَصَرَكُمُ ’ya müteallıktır. Veya bu ifade 122. ayetteki  إِذْ هَمَّتْ ‘ten bedeldir.

Cer mahallindeki …تَقُولُ لِلۡمُؤۡمِنِینَ أَلَن  cümlesi müspet muzari fiil sıygasında lâzım-ı faide-i haber ibtidaî kelamdır.

تَقُولُ  fiilinin mekulü’l-kavli olan …أَلَن یَكۡفِیَكُمۡ أَن  cümlesi  istifham üslubunda talebî inşâî isnaddır.

İnşa üslubunda gelmiş olmasına rağmen mana itibariyle taaccüp ve takrir kastı taşıdığından terkip, mecaz-ı mürsel mürekkebtir.

İstifhamın konusu, mütekellim olan Hz. Peygamberin bilgisi dahilindedir. Bu sebeple istifhamda tecâhül-i ârif sanatı vardır.                 

Masdar harfi  اَنْ ’i takip eden …يُمِدَّكُمْ رَبُّكُمْ  cümlesi, müspet muzari fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.

Masdar  tevilindeki cümle ref mahallinde  يَكْفِيَكُمْ  fiilinin faili konumundadır. 

Teşvik ve ikaz amacıyla gelen  رَبُّكُمْ  izafetinde Rab ismine muzâfun ileyh olan  كُمْ zamiri şan ve şeref kazanmıştır. Müminlerin Rableri tarafından çok önemsendiğini vurgular.

Olay, zihinde canlandırılması için muzari fiil ile anlatılmıştır. Muzari  fiil kullanılması, muzari fiilin tecessüm özelliğiyle olayın zihinde canlandırılması içindir. 

Soru inkarîdir. Yardımın yeterli olduğunu daha kuvvetle ifade etmek için tercih edilmiş bir üsluptur. [Size yetmez mi?] İstifhâm-ı inkarîdir. Yardımın yeteceğini ifade eder. 

كُمْ  zamiri üç kere tekrarlandığı için reddü'l-acüz ale's-sadr vardır. 

Bu müjdeden önce takvanın emredilmesi bu müjdenin son derece önemli olduğunu ifade eder. 

بِثَلٰثَةِ اٰلَافٍ مِنَ الْمَلٰٓئِكَةِ [Üç bin melekle] buyruğundan sonra,  مُنْزَل۪ينَۜ   [İndirerekُ] buyurulması, ıtnâbtan tekid ifade eden îgāldir. (Medine Balcı, Dergâhu’l Kur’an)